|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - وجه تسمیهنامگذاری پس‌قلعه با موقعیت این روستا نسبت به قلعۀ تاریخی شمیران ارتباط دارد. [۱]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۱۸۸، تهران، ۱۳۵۵ ش.
این روستا در پشت (شمال) قلعۀ تاریخی شمیران قرار گرفته است و تا دربند ۲کمـ فاصله دارد. نام پس‌قلعه گاه به صورت «پست‌قلعه» نیز ثبت شده است. [۲]
فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ارتش، ص۴۱، تهران، ۱۳۲۸ ش.
و بلاغی عقیده دارد نام قدیم آن «دربندعلیا» بوده است. [۳]
فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ارتش، ص۳۹، تهران، ۱۳۲۸ ش.
پس‌قلعه تا چندی قبل، زیر نظر شهرداری منطقۀ ۱ تهران اداره می‌شد، اما امروزه (۱۳۹۲ ش) از توابع بخش رودبار قصران به شمار می‌رود و این امر با توجه به دوری پس‌قلعه از مرکز بخش رودبار قصران، دشواری‌هایی را برای مردم این روستا پدید آورده است. [۴]
سیفی، زهرا، «بخشی از ساكنان منطقۀ یك تهران برای امرار معاش، با چهارپا تردد می‌كنند»، کپر (مل )، بش.
[۵]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۴۲۳، تهران، ۱۳۵۵ ش.
[ویرایش] ۲ - مسیر دسترسیزمینهای پس‌قلعه از شرق به کوه‌های امامزاده قاسم، از غرب به بلندی‌های درکه، از شمال به دامنه‌های توچال، و از جنوب به دربند و سربند محدود می‌شود. دسترسی به پس‌قلعه از طریق سربند است و می‌توان از دو مسیر به روستا رسید: نخست مسیری که از کنار رودخانه می‌گذرد، و دیگری مسیر کوهستانی که تله‌سیژ دربند در امتداد آن نصب شده است. امروزه پس‌قلعه پایگاهی برای صعود کوهنوردان و گردشگران به شمار می‌رود. [ویرایش] ۳ - موقعیت پس قلعهبلندیهای پیرامون پس‌قلعه عبارت‌اند از: بند یخچال، اوسون و اسپیدکمر. بند یخچال در واقع صخره‌ای بزرگ است که مدت‌ها قبل ریزش کرده است و از آنجا که در زمستان‌ها، برف و یخ میان درز و حفره‌های سنگ‌های آن یخ می‌زند، بند یخچال خوانده می‌شود. پس‌قلعه در بهار و تابستان هوایی خنک و مطبوع دارد، اما زمستان آن سرد و توان‌فرسا ست. این روستا زمین کشاورزی ندارد و محصولات باغی آن گیلاس، آلبالو، آلو، گردو و خیار شمیرانی است. به نوشتۀ ستوده، مردم پس‌قلعه تا دهۀ ۱۳۴۰ ش گله‌داری نیز می‌کردند. [۶]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۱۶۶، تهران، ۱۳۵۵ ش.
در میان روستای پس‌قلعه، تکیه‌ای وجود دارد که مراسم عزاداری در آن اجرا می‌شود. [۷]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۱۶۶، تهران، ۱۳۵۵ ش.
جمعیت این روستا در سرشماری ۱۳۳۵ ش، بالغ بر ۲۰۰ تن بود. [۸]
گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، ص۲، تهران، ۱۳۳۷ ش.
[۹]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، ۱۳۷۱ ش.
همانجا). [ویرایش] ۴ - دشواری دسترسیموقعیت کوهستانی پس‌قلعه و به تبع آن دشواری دسترسی به این روستا از دیرباز زبانزد بوده است. ضرب‌المثلی در این‌باره می‌گوید: «اگر فضول نباشد شاه چه می‌داند پس‌قلعه کجاست]]»، و مراد اینکه اگر شاه برای این روستای محقر خراج تعیین کرده، بـه سعایت ـ نمامان بوده است. [۱۰]
لغت‌نامه دهخدا.
با این‌حال در عهد قاجار، پس‌قلعه ازجمله گردشگاه‌های بهاری ناصرالدین شاه به شمار می‌آمده است. [۱۱]
روزنامۀ ایران، ش۱۵، ص۴۱، تهران، کتابخانۀ ملی، ۱۳۷۴ ش، ج ۱.
[ویرایش] ۵ - کمبود امکاناتامروزه پس‌قلعه با وجود نزدیکی به حریم شهر تهران و به سبب ویژگی‌های کوهستانی آن، دچار کمبود امکانات رفاهی است؛ در زمستان‌ها به دلیل سرما، امکان استفاده از آب لوله‌کشی وجود ندارد و مردم از چشمه‌های محلی برای آشامیدن استفاده می‌کنند. این روستا گازکشی نشده است و خانۀ بهداشت و حمام عمومی نیز ندارد و حدود ۶۰٪ از خانه‌های آن فاقد حمام است. از سوی دیگر، هرچند از مدت‌ها پیش، در آنجا مدرسه تأسیس شده است، ظاهراً به سبب دشواری آمدوشد آموزگاران، تعطیل مانده است، و کودکان روستا ناچارند برای تحصیل، به مدرسه‌های محله‌های مسکونی پایین‌دست پس‌قلعه بروند. رفت‌وآمد کودکان در زمستان سخت است و به همین سبب بخشی از دانش‌آموزان ترک‌تحصیل می‌کنند. اهالی روستای پس‌قلعه برای حمل‌ونقل مایحتاج خود نیازمند استفاده از چارپایان‌اند. به گفتۀ اهالی، تا به حال چند بیمار به دلیل نبود راه مناسب پیش از رسیدن به مراکز درمانی، فوت کرده‌اند. [۱۲]
سیفی، زهرا، «بخشی از ساكنان منطقۀ یك تهران برای امرار معاش، با چهارپا تردد می‌كنند»، کپر (مل )، بش.
[ویرایش] ۶ - مسیر رودخانهرودخانه و آبشار پس‌قلعه از جمله ویژگی‌های طبیعی این روستا به شمار می‌روند. این رودخانه از مسیر فراخلا و درۀ اُرُس سرازیر می‌شود و پس از گذر از باغ‌های اوسون، از پس‌قلعه می‌گذرد. نهر دیگری از درۀ غربی اوسون سرچشمه می‌گیرد و کمی پایین‌تر از اوسون به آب‌درۀ فراخلا می‌ریزد و سرانجام به رودخانۀ اصلی، که از آبشار پس‌قلعه فرو می‌ریزد، می‌پیوندد. این رود پس از گذشتن از پس‌قلعه به دربند و تجریش می‌رسد. [۱۳]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، ۱۳۷۱ ش.
همانجا). [ویرایش] ۷ - قلعۀ تاریخی شمیراندر مسیر سربند به پس‌قلعه کوهی قرار دارد که تنها از مسیر جنوب غربی به رشته‌کوه دیگری متصل شده است. این ارتفاع که اهالی محله آن را سرقلا می‌نامند، به صورت طبیعی دسترسی دیگری ندارد و اطراف آن را پرتگاه تشکیل می‌دهد. سرقلا مکان قلعۀ تاریخی شمیران بوده است و هنوز آثاری از خرابه‌های این قلعه در آن بر جا ست. [۱۴]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۱، ص۱۶۷، تهران، ۱۳۷۱ ش.
[ویرایش] ۸ - وجه تسمیه قلعهقلعۀ شمیران با توجه به موقعیت خاص و دسترسی محدود به آن، کاربرد نظامی داشته است. [۱۵]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۱۹۰، تهران، ۱۳۵۵ ش.
در متون تاریخی گزارش‌هایی دربارۀ محاصرۀ این قلعه به دست امیر سید محمد، از سادات بنی‌کیا (حسینیان گیلان) به سال ۸۳۱ ق وجود دارد. [۱۶]
مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدجواد مشکور و محمدحسین تسبیحی، ص۲۸۵، تهران، ۱۳۵۵ ش.
مکان تاریخی قلعۀ شمیران امروزه ایستگاه پایانی تله‌سیژ دربند شده است. به نظر حسین کریمان، نخستین اشارات تاریخی به نام شمیران، مربوط به این قلعه است. [۱۷]
مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدجواد مشکور و محمدحسین تسبیحی، ج۱، ص۵۲، تهران، ۱۳۵۵ ش.
پس از گذشت سال‌ها هنوز در افواه مردم محلی شهرت دارد که امیری به نام شاه میران در قلعه بوده، و نام شمیران نیز برگرفته از نام او ست. [۱۸]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۱، ص۱۶۹-۱۷۰، تهران، ۱۳۷۱ ش.
[ویرایش] ۹ - بقعۀ امامزاده ابراهیمبقعۀ امامزاده ابراهیم که ظاهراً از سادات موسوی است، در پس‌قلعه قرار دارد. بنای این امامزاده بقعه‌ای سنگی و چهارگوش، به طول و عرض تقریبی ۴ متر دارد و در پناه درختان بر بالای دامنۀ غربی درۀ پس‌قلعه قرار گرفته است. ایوانی در سمت شرق، مدخل آن را تشکیل می‌دهد و ضریح چوبی کوچکی به صورت مشبک در آن نصب شده است. [۱۹]
مصطفوی، محمدتقی، «نوشته‌ها و بناهای تاریخی در تهران قدیم و خارج شهر»، اطلاعات ماهانه، ص۱۶، تهران، ۱۳۳۱ ش، س ۵، شم ۴.
این امامزاده موقوفاتی شامل مسجد، سقاخانه، قهوه‌خانه، و باغچه‌ای داشته که در ۱۳۱۵ ق از سوی شيخ محمد آبشاری وقف شده است. [۲۰]
بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، شمران قدیم، ص۳۹، قم، ۱۳۵۰ ش.
[۲۱]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، ج۱، ص۱۸۰، تهران، ۱۳۷۱ ش.
در کوه‌های اطراف پس‌قلعه، معدن سرب با ترکیبات نقره و روی وجود داشت. در دورۀ ناصرالدین شاه نیز نمونه‌هایی از سنگ این معدن برای استخراج نقره از آن آزمایش شد. صنیع‌الدوله قصد داشت کارخانه‌ای برای استخراج نقره از سنگ معدن پس‌قلعه احداث کند. [۲۲]
نک، اعتماد السلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص۷۷،۷۹،۸۲۹، تهران، ۱۳۴۵ش.
[۲۳]
هدایت، مهدیقلی، خاطرات و خطرات، ص۶۴، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۲۴]
Kapar, www.kapar.ir/ main/ index.php?Page= definition & UID=۲۸۵۴۱۰.
.[ویرایش] ۱۰ - پانویس
[ویرایش] ۱۱ - منبعتاره، مسعود، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «پس قلعه»، ص۵۷۹. رده‌های این صفحه : پارک های جنگلی تهران | پس قلعه
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
