|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - موقعیت جغرافیاییامامۀ پایین در غرب مسیل رودخانۀ امامه و جبهۀ شمال غربی کوه ورجین و در جنوب امامۀ بالا واقع است. در گذشته راه دسترسی به روستای امامۀ پایین از مجاورت دره‌ای به نام کهریز عبور می‌کرد که در جنوب دشت امامه در جهت شمال غربی به جنوب شرقی آبریز آن بود و به رودخانه امامه می‌پیوست. نام مناطق مختلف این راه از شمال غربی به جنوب شرقی شامل گردنۀ (بشم) دارکیا، تج (محلی که در آن به‌تازگی زمین فوتبال، باشگاه ورزشی و گورستان جدید ده احداث شده است)، سرچری، لَش مرده‌شور، پشت خونه و چراغ دره سیو (سیو = اِسیو = آسیاب) بود. در اوایل دهۀ ۱۳۸۰ ش که ضرورت احداث جادۀ ماشین‌رو برای دسترسی به روستا بیش از هر زمان احساس شد، مسئولان برای اجتناب از تخریب باغ‌ها و کشتزارها جادۀ قدیم را به حال خود رها کرده و به جای آن دامنۀ شمالی ارتفاعات جنوبی روستا را برای احداث راه انتخاب کردند. نام مناطق مختلف طول مسیر این راه که حدود ۳۰۰‘۱ متر است عبارت‌اند از: گردنۀ دارکیا، شمسی خال، خرتیزه، امامزاده نور، سرایستگاه و چراغ دره سیو. در محل چراغ دره سیو تمامی آبریز دشت امامه و رودخانۀ امامه به یکدیگر متصل و وارد تنگه‌ای باریک می‌شوند و سپس به سوی جنوب و روستای کلوگان و رودخانۀ جاجرود امتداد می‌یابند. در این محل آسیابی وجود داشت که امروزه از بنای آن اثری بر جای نمانده است. برخی از اهالی امامۀ پایین می‌گویند سبب نام‌گذاری چراغ دره سیو آن است که در قدیم آسیابان این آسیاب برای آنکه مشتریانش در شبها راه را گم نکنند، پیوسته چراغ روشنی را بر سردر آسیاب آویزان می‌کرد، به همین سبب آنجا را چراغ دره سیو می‌گفتند. [ویرایش] ۲ - نام محلههایروستای امامۀ پایین در گذشته دارای محلاتی بود و هر محله به طایفۀ خاصی تعلق داشت. نام محله‌های روستای امامۀ پایین، این‌ها بود: زینلی مَحْله، امینایی محله، محسن محله، حیدری محله، اسکندری محله و همیشه‌بهاری محله. [ویرایش] ۳ - وضعیت سکونتامامۀ پایین در حال حاضر (۱۳۹۰ ش) در تابستان حدود ۱۵۰، و در زمستان کمتر از ۱۰ خانوار جمعیت دارد. نام خانوادگی اهالی این روستا به ترتیب بومی بودن و کثرت آنها حیدری، همیشه بهار، عبدالعلی، زینلی، بیسادی، اسکندری، حاجی علی، ذوالفقاری، نصیری، امینایی و افراسیابی است. یکی از خانواده‌های طایفۀ افراسیابی در جریان ۸ سال دفاع مقدس، ۵ شهید به نام‌های ابراهیم، اسماعیل، جواد، امیر و رضا و دو نفر جانباز تقدیم ایران اسلامی نموده‌اند. [ویرایش] ۴ - وضعیت بناهای قدیمی روستاروستای امامۀ پایین مانند امامۀ بالا دارای قدمت تـاریخی طـولانی است، امـا تمـامی آثـار تـاریخـی ـ فرهنگی روستـا که می‌توانستند به عنوان اسنادی غیرقابل انکار قدمت روستا را بیان کنند، در دهه‌های ۱۳۵۰-۱۳۸۰ ش، تخریب و بازسازی شده‌اند. از جمله بنای کهن امامزاده نور که در فاصلۀ ۲۰۰ متری جنوب روستا واقع است. این بنا در سال‌های دهۀ ۱۳۸۰ ش کاملاً تخریب و نوسازی شده است. پیش از نوسازی بنای امام زاده نور، برخی شواهد فرهنگی متعلق به سده‌های ۸ تا ۹ ق در اطراف این امامزاده قابل مشاهده بود. بنابر متن زیارت‌نامه‌ای که در قابی فلزی داخل بنای نوساز امامزاده نور نصب شده، شجرۀ امامزاده این‌گونه آمده است: «السلام علیک یا نورالله بن عبدالله بن قاسم بن شمس‌الدین بن علی بن یوسف بن محمد بن عباس بن علی بن مهدی بن نورالله بن محسن بن حضرت موسى کاظم علیه‌السلام». [ویرایش] ۵ - آثار تاریخیدر اطراف بنای جدیدالاحداث امامزاده نور آثار و بقایای گورستانی وجود دارد که به نظر می‌رسد دارای قدمت تاریخی باشد. در جای جای این گورستان آثار حفاری‌های غیرمجاز را می‌توان دید. در مجاورت این گورستان درخت سرو کهن‌سالی وجود دارد که عمر آن دست‌کم به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد. بنای حمام و مسجد تاریخی روستای امامۀ پایین در دهه‌های پس از انقلاب اسلامی تخریب و نوسازی شده‌اند. امروزه (۱۳۹۰ ش) آثار و بقایای دو خانۀ تاریخی مربوط به زمان صفویه و دست‌کم ۸ خانۀ متعلق به زمان قاجاریه در امامۀ پایین قابل مشاهده است، اما میزان آسیب وارده به آنها در حدی است که قابلیت مرمت و نگهداری را ندارند. در سطح و پیرامون امامۀ پایین به‌خصوص در نقاطی که آثار حفاری وجود دارد، شواهد فراوانی به‌خصوص سفال را می‌توان مشاهده کرد که حکایت از قدمت این روستا دست‌کم تا دوران نخستین سده‌های اسلامی دارد. [ویرایش] ۶ - مکان مقدس مردمدر فاصلۀ حدود ۲۰۰ متری شرق امامۀ پایین و در شرق مسیل یا تنگۀ رودخانۀ امامه و در دامنۀ غربی کوه سرگور یا رک زمین که حد فاصل امامۀ پایین و راحت‌آباد واقع است، محلی وجود دارد که اهالی به آن پیر هفت تن می‌گویند. در آنجا ۹ درخت سرو که در زبان محلی به آن سول یا سور می‌گویند، برپا ایستاده‌اند. این درخت‌ها در حدود اواخر دهۀ ۱۳۷۰ ش غرس شده‌اند. اهالی باور دارند که این هفت تن افراد زاهد و عابدی بودند که کرامات بسیاری داشته‌اند و حکایت‌هایی از آنها نقل می‌کنند و آن مکان را مقدس می‌شمارند و به درخت‌ها دخیل می‌بندند و به آنها متوسل می‌شوند. افزون بر این مکان، محل دیگری در فاصلۀ ۱۵۰ متری شمال غربی روستای امامۀ پایین در مکانی که آنجا را پی دیم یا لَشْتی مِلک می‌نامند و درخت زرشک انبوه و بزرگی در آنجا روییده است، وجود دارد که آن را پیردوزانو می‌نامند و او را فردی پرهیزکار و عارف می‌دانند که از سادات و از یاران امامان معصوم بوده است. افراد روستا این مکان را نیز مقدس می‌شمارند و برایش نذر و نیازها می‌کنند و بر این باورند که اگر کسی خالصانه به او توسل جوید، حتماً حاجتش برآورده می‌شود. البته نسل حاضر روستا همۀ این باورها را نفی و انکار نموده و به آنها به ندرت باور دارند. [ویرایش] ۷ - توسعه روستاامامۀ پایین نسبت به امامۀ بالا و دیگر روستاهای منطقه توسعه و گسترش کمتری یافته است و خانه‌های جدید اهالی بیشتر در همان محدودۀ کهن ساخته شده‌اند. مهاجران جدید به امامۀ پایین بیشتر در مجاورت جادۀ جدیدالاحداث روستا، یعنی در سمت جنوب شرقی آن ساخت‌وساز کرده‌اند. [ویرایش] ۸ - شغل مردم روستادر گذشته شغل مردم امامۀ پایین دامداری و کشاورزی بود، اما اکنون فقط به کار باغداری اشتغال دارند. عمدۀ محصولات این روستا گیلاس، آلبالو و گردو ست و در حد رفع نیاز خود اقدام به کشت صیفی‌جات می‌نمایند. بیشتر جوانان این روستا به آبادی‌های مجاور مهاجرت کرده، و به مشاغل دولتی و خدماتی به‌خصوص نجاری و روکوبی مبل روی آورده‌اند. [ویرایش] ۹ - منابع تامین آب روستاآب آشامیدنی اهالی امامۀ پایین از چشمه‌ای به نام زیارت که در سمت شمال غربی آن و در منطقۀ لشتی ملک واقع است، تأمین می‌شود که با ایجاد سیستم لوله‌کشی به روستا منتقل شده است. آب مورد نیاز کشاورزی نیز از طریق رودخانۀ امامه، قنات و چند چشمه که در درۀ سمت غرب روستا می‌جوشد، تأمین می‌شود. [ویرایش] ۱۰ - شهداء روستامردم امامۀ پایین افرادی متدین، مؤمن و پایبند به اجرای احکام دینی هستند و در جریان ۸ سال دفاع مقدس، ۲۳ شهید تقدیم انقلاب اسلامی ایران نمودند که ۵ نفر از آنها متعلق به خانوادۀ افراسیابی بودند. برخی از خانواده‌ها نظیر فناخسرو و سیبی، نیز دو تن شهید تقدیم اسلام کرده‌اند. از شخصیت‌های معروف امامۀ پایین در زمان معاصر، حاج سید حسن رزاز بود که از کشتی‌گیران بنام و پیش‌کسوت ایران بود. [ویرایش] ۱۱ - تاریخچهامامه از مناطق مهم ناحیۀ تاریخی قصران به شمار می‌آید. [۱]
لطفی، سهند، امامزاده قاسم «دزج بالا» یا «بالادژ»، ص۱۶، تهران، ۱۳۸۶ ش.
ظاهراً نخستین‌بار یاقوت حموی در اوایل سدۀ ۷ ق/ ۱۳ م، از قلعۀ تاریخی امامه، با نام قلعۀ انبامه یاد کرده است. [۲]
یاقوت، ج۱، ص۳۶۹، بلدان.
این نام به مرور به امامه و یا املای ناصحیح عمامه بدل گشته است. [۳]
تفضلی، ابوالقاسم، روستای امامه و انیس‌الدوله، ص۱۶-۱۵، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۴]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، خیرات حسان، ادارۀ انطباعات، ج۱، ص۶۹، ۱۳۰۴ ق.
[۵]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص۱۲۴، تهران، ۱۳۴۵ ش.
[۶]
سردار ظفر بختیاری، یادداشتها و خاطرات، ص۲۶۸، تهران، ۱۳۶۲ ش.
این آبادی در گذشته به‌سبب وسعت دره و محصوربودن در کوه‌های مرتفع و راه‌های سخت‌گذر، پناهگاهی مناسب محسوب می‌شد؛ ازاین‌رو، بیشتر مقر حاکمان قصران داخلی بوده است. [۷]
تفضلی، ابوالقاسم، روستای امامه و انیس‌الدوله، ص۲۰، تهران، ۱۳۶۳ ش.
اهمیت این آبادی بیشتر به سبب وجود همان قلعۀ انبامه در آن بوده است؛ این قلعه ظاهراً به دست مازیار ــ آخرین امیـر از امرای قارن وندان طبرستان در سدۀ ۳ ق/ ۹ م ــ بنا شـده است. [۸]
کریمان، حسین، قصران ( کوهسران)، ج۱، ص۴۳۲، تهران، ۱۳۵۶ ش.
ایـن فرضیه را این نوشتۀ ابن‌اسفندیار که مازیار برای نظارت و تسلط بر گذرگاه‌های کوهستانی ناحیۀ طبرستان و دماوند، قلعه‌هایی را در سراسر آن نواحی برپا داشته بود، تأیید می‌کند. [۹]
ابن اسفندیار، محمد، تاریخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، ص۲۱۱، تهران، ۱۳۴۰ ش.
[۱۰]
ملحقات تاریخ طبرستان، ص۱۵۲، (نک : هم ، ابن‌اسفندیار).
در ۵۸۷ ق اردشیر بن حسن، از امرای اسپهبدیۀ طبرستان با سپاهیانی آهنگ قلعۀ امامه کرد، اما با پایداری محافظان قلعه روبه‌رو شد. اردشیر قلعه را به محاصره درآورد و کار را بر مدافعان قلعه تنگ کرد و سرانجام ۳۰ مرد از میان سپاهیان او با ترفند از دیوار قلعه بالا رفتند و آن را به تصرف درآوردند و عادل، حاکم قصران را که در قلعۀ استوار امامه مستقر بود، به همراه زن و فرزندان کشتند و سر بریدۀ عادل را از کاه پر کرده، به مدت یک‌سال بر دروازۀ قصران آویختند. [۱۱]
ملحقات تاریخ طبرستان، ص۱۵۵-۱۵۶، (نک : هم ، ابن‌اسفندیار).
در امامه قطعه‌های سفالین بسیاری کشف شده که متعلق به سده‌های ۷ و ۸ ق است. این سفال‌ها حکایت از رونق زندگی و فراوانی جمعیت در دوره‌های گذشته به‌خصوص دوران اسماعیلیه دارد؛ دورانی که اسماعیلیان بیشتر مناطق کوهستانی البرز مرکزی، از ناحیۀ قومس تا الموت و قزوین را در اختیار داشتند، قلعۀ امامه یکی از پایگاه‌های مهم آنان به شمار می‌رفت. [۱۲]
پازوکی طرودی، ناصر، آثار تاریخی شمیران، ج۱، ص۳۲۳، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۱۳]
تفضلی، ابوالقاسم، روستای امامه و انیس‌الدوله، ص۴۰، تهران، ۱۳۶۳ ش.
در ۸۳۲ ق محمد بن نوپاشا از سپهسالاران اشکور مازندران که قصد تسخیر قلعۀ شمیران را داشت، در سر راه خود قلعۀ امامه را تصرف کرد. [۱۴]
مرعشی، ظهیرالدین، تاریخ گیلان و دیلمستان، به کوشش منوچهر ستوده، ص۱۵۷، تهران، ۱۳۶۴ ش.
آبادی امامه در دورۀ قاجار جزو بلوک لواسان بود. [۱۵]
مهندس، محمد، «جغرافیای درۀ رودبار قصران»، به کوشش حسین کریمان، میراث اسلامی ایران، به کوشش رسول جعفریان، دفتر ۳، ص۷۰، قم، ۱۳۷۵ ش.
[۱۶]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، خیرات حسان، ادارۀ انطباعات، ص۱۲۵-۱۲۴، ۱۳۰۴ ق.
در دورۀ ناصرالدین شاه آبادی امامه به آن سبب که انیس الدوله، سوگلی ناصرالدین شاه از اهالی آنجا بود، از توجه خاصی برخوردار گردید و شاه قاجار بیشتر تابستان‌ها برای تفرج به آنجا می‌رفت. اعتماد السلطنه که در یکی از این سفرها به تاریخ شوال ۱۲۹۸ همراه ناصرالدین شاه بود، گزارشی از آن سفر و وضعیت امامه در آن روزگار را به دست داده است. [۱۷]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، به‌کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، ج۲، ص۱۵۶و ۱۱۶۲، ج۳، ص۱۵۷۹، تهران، ۱۳۶۷ ش.
به نوشتۀ او آبادی امامه در دورۀ فتحعلی شاه از تیول فتح‌الله میرزا شعاع‌السلطنه، و پس از فوت وی این تیول متعلق به شعاع‌السلطنۀ دوم ــ فرزند فتح‌الله میرزا ــ بوده است. بقعۀ امامزادگان شاهزاده حسین و نور در آنجا به دست انیس‌الدوله مرمت شده است. همچنین اعتمادالسلطنه از وجود ۳ طایفه به نام‌های گرجی، نوری و مازندرانی که مشهور به کسایی بودند، خبر می‌دهد. به نوشتۀ اعتمادالسلطنه و به نقل از اهالی آبادی امامه، افغان‌ها در سدۀ ۱۲ ق به هنگام انقراض سلسلۀ صفویه به این آبادی یورش بردند و بسیاری را از دم تیغ گذراندند. برخی از اهالی این آبادی به مازندران گریختند، و پس از پایان فتنۀ افغان‌ها به آبادی خود بازگشتند. [۱۸]
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، روزنامۀ خاطرات، به کوشش ایرج افشار، ص۱۲۳-۱۲۶، تهران، ۱۳۴۵ ش.
در ۱۳۰۴ ق عارف خان افندی، معتمدالسلطان و مترجم زبان ترکی عثمانی در دربار ناصرالدین شاه به دستور اعتمادالسلطنه گزارشی دقیق در باب آبادی، قلعه و همچنین آثار تاریخی و مذهبی امامه ارائه کرده است. عارف افندی در بخش نخست این گزارش به جغرافیای امامه پرداخته است. به نوشتۀ او این آبادی در آن زمان دارای ۳ مسجد، ۲ حسینیه، ۲ حمام و ۱۴۰ باب خانه ــ متعلق بـه اعیان این آبـادی ــ بوده و جمعیتی حدود ۷۰۰ تن داشته است. کمال‌الملک، نقاش برجستۀ ایرانی در ۱۳۰۴ ق که در یکی از سفرهای تابستانی ناصرالدین شاه همراه او به امامه رفته بود، در تابلویی منظره‌ای عمومی از امامه را به تصویر کشیده است. امروزه ایـن تـابلو در کاخ ـ موزۀ گلستان نگهداری می‌شود. [۱۹]
تفضلی، ابوالقاسم، روستای امامه و انیس‌الدوله، ص۱۰و ۲۵و ۲۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
در ۱۳۳۴ ش جاده‌ای ماشین‌رو به امامه کشیده شد که سبب رونق بیشتر آن گردید. در ابتدا این جاده با بودجۀ دولت و کمک و مشارکت اهالی امامه ساخته شد و فقط تا مرکز آبادی امامۀ بالا می‌رسید؛ اما چند سال بعد این جاده ادامه یافت و از طریق باغ تنگه و راحت‌آباد و ناصرآباد به گلندوک و لشکرک متصل گردید. [۲۰]
تفضلی، ابوالقاسم، روستای امامه و انیس‌الدوله، ص۱۰و ۲۵و ۲۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[ویرایش] ۱۲ - جمعیت روستادر سرشماری ۱۳۸۵ ش مرکز آمار ایران، امامۀ بالا حدود ۶۷۵ تن و امامۀ پایین حدود ۷۲ تـن جمعیت داشت. [۲۱]
«درگاه ملی آمار»، آمار (بش ).
[ویرایش] ۱۳ - بناهای تاریخی و فرهنگی روستااز بناهای تـاریخی ـ فرهنگی آبادی‌های امامه می‌توان به بقعۀ امامزاده شاهزاده حسین و قلعۀ امامه در امامۀ بالا و به امامزاده نور در امامۀ پایین اشاره کرد. [۲۲]
پازوکی طرودی، ناصر، آثار تاریخی شمیران، ج۱، ص۳۲۳، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۲۳]
عارف افندی، «وضع طبوگرافی قریۀ امامه»، کراسة المعی، به کوشش غلامحسین افضل الملک المعی، نسخۀ خطی موجود در کتابخانۀ مجلس شورا، شم ۲۲۱‘۱۸.
[ویرایش] ۱۴ - پانویس
[ویرایش] ۱۵ - منبع• موسوی‌زاده و پازوکی طرودی، حسن و ناصر، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «امامه»، ص۲۰۳. رده‌های این صفحه : روستاهای تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
