کوچه آقا محمد دایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقا محمددایی، کوچه \kūče-ye āqā mohammad- dāyī\، کوچه‌ای واقع در
محلۀ عودلاجان تهران عهد ناصری.
[ویرایش]
در «نقشۀ نجم‌الدوله» از تهران که در ۱۳۰۹ ق/ ۱۸۹۲ م، به چاپ رسیده است، این کوچه به‌شکل یک بن‌بست شرقی ـ غربی در منتهاالیه شمالی
کوچۀ حیاط شاهی و در جانب غربی آن جانمایی شده است.
[ویرایش]
به نظر می‌رسد که پیشینۀ شکل‌گیری کوچۀ آقا محمددایی، با‌توجه‌به موقعیت مکانی‌اش که در جنوب محلۀ
پامنار و شمـال محلۀ حیـاط شـاهی (ه م م) ــ از محله‌هـای قدیمی تهران ــ جای داشته است، دست‌کم به اوایل دورۀ قاجاریه یا حتى پیش از آن بازگردد.
[ویرایش]
در «نقشۀ کرشیش» از تهران که در ۱۲۷۵ ق/ ۱۸۵۹ م، به چاپ رسیده است، و نیز پیش از آن در «نقشۀ برزین» مربوط به اواخر دوران
محمد شاه قاجار، این کوچه با همان وضعیتی که در «نقشۀ نجم‌الدوله» دیده می‌شود، ترسیم شده، با این تفاوت که نام کوچه در این دو نقشه ثبت نشده است.
[ویرایش]
در هر ۳ نقشۀ برزین، کرشیش و نجم‌الدوله، در جانب شمالی کوچۀ آقا محمددایی، مدرسه‌ای جانمایی شده است که در «نقشۀ برزین» با نام
مدرسۀ میرزا صالح، در «نقشۀ کرشیش» که حدود یک دهه پس از آن تهیه شده، با نام پامنار مدرسۀ میرزا صالح، و در «نقشۀ نجم‌الدوله» بـا نـام مدرسۀ پـامنـار ثبت شده است.
بانی مدرسۀ یادشده، میرزا صالح تهرانی، از رجال دورۀ فتحعلی شاه است. برپایی چنین مدرسه‌ای در این مکان در اوایل دورۀ قاجار، این گمان را تقویت می‌سازد که کوچه‌ها و محله‌های اطراف آن از مراکز سکونتی تهران در پیش از دورۀ قـاجـاریه بوده است.
[ویرایش]
در نقشه‌های برزین و نجم‌الدوله، در ابتدای کوچه تکیه‌ای جانمایی شده است. وجود چنین تکیه‌ای در «نقشۀ برزین» می‌تواند دلیل دیگری بر دیرینگی شکل‌گیری این کوچه، پیش از دورۀ قاجار باشد.
[ویرایش]
به‌درستی مشخص نیست کوچۀ آقا محمددایی از چه زمانی بدین‌نام خوانده شده، و نام آن برگرفته از چه کسی است؛ ولی به نظر می‌رسد که آقا محمددایی یکی از اشخاص سرشناس ساکن این کوچه در دورۀ ناصری بوده است.
[ویرایش]
در زمان اجرای طرح خیابان‌کشیهای هندسی تهران در دورۀ پهلوی اول، باوجود آنکه خیابان پامنار از جنوب تا
خیابان بوذرجمهری (پانزده خرداد کنونی) امتداد یافت، کوچۀ آقا محمددایی دچار تغییر چندانی نشد.
[ویرایش]
این کوچه امروزه به‌شکلی که در نقشه‌های دورۀ قاجار ترسیم شده، برجای مانده است و به یاد دو برادر شهید، کوچۀ شهید برادران بنی‌هاشم نام‌گذاری شده است (نقشه ... ).
[ویرایش]
[ویرایش]
•
بنی‌جانی، علیرضا، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ،برگرفته از مقاله «آقا محمددایی، کوچه» ص۴۳۱.
