|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - هدف از تاسیسدر سال ۱۳۰۹ ش یک مؤسسۀ فرهنگی خصوصی با هدف ارائۀ کتابهای چاپی فرانسوی و انگلیسی به‌صورت مغازه‌ای در چهارراه مخبرالدوله افتتاح شد. این مؤسسه که با مشارکت جمعی از فرهنگ‌دوستان تأسیس شده بود، به روال نام‌گذاری آن دوره «کتابخانۀ ابن‌سینا» نامیده شد. [ویرایش] ۲ - عنوان کتابخانه به جای کتاب فروشیگفتنی است دست‌کم از اواخر دورۀ قاجار، شماری از کتاب‌فروشی‌های معتبر تهران از عنوان کتابخانه به‌جای کتاب‌فروشی استفاده می‌کردند. [۱]
«کتابخانۀ ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و باسابقه‌ترین کتابخانه‌های ایران است»، اطلاعات سالانه، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۴۳ ش، شم ۵.
[ویرایش] ۳ - شرکای کتابخانهجمعی از شرکای کتابخانۀ ابن‌سینا عبارت بودند از زمان خان بهنام، شاهزاده محمود میرزا اعتضادالدوله، حسین داریوش و مسعود کیهان. [۲]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۴-۳۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[ویرایش] ۴ - فعالیت‌های سیاسی کتابخانهمحل کتابخانه در یکی از پررفت‌وآمد‌ترین خیابان‌های تهران جا داشت و از آنجا که مؤسسان کتابخانه علاقه‌مند به مسائل سیاسی بودند، محل کتابخانه برای مدتی محفلی برای حضور نمایندگان مجلس و دیگر افراد اهل سیاست بود، به‌طوری‌که کتابخانۀ ابن‌سینا در دور اول فعالیت خود بیشتر از آنکه مرکزی برای فعالیت‌های علمی باشد، محفلی برای گردهم‌آمدن اهل سیاست بود؛ به تعبیر دیگر، پیش از آغاز جنگ جهانی دوم، پاتوقی برای بحث‌های اجتماعی، ادبی و تاریخی به شمار می‌آمد. [۳]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[ویرایش] ۵ - فروش کتابهای خارجیگرچه در آغاز فعالیت کتابخانۀ ابن‌سینا هدف اصلی آن تهیه و ارائۀ کتابهای خارجی بود، اما یک سال پس از آغاز فعالیت آن، شرکا به این نتیجه رسیدند که ادامۀ کار کتاب‌فروشی بدون ارائۀ کتابهای فارسی عملاً ممکن نخواهد بود؛ ازاین‌رو از کتاب‌فروشی به نام محمود رمضانی دعوت کردند تا بخش کتابهای فارسی و ایرانی را در این کتابخانه راه‌اندازی کند. [۴]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
محمود رمضانی مغازه‌ای در کنار کتابخانۀ ابن‌سینا اجاره، و آن را ضمیمۀ کتابخانه کرد. [۵]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
کتابخانۀ ابن‌سینا تا سال ۱۳۱۵ ش به این روش ادامۀ فعالیت داد. در آن سال، محمود رمضانی ایران را به‌قصد اقامت در اروپا ترک کرد و برادر خود ابراهیم رمضانی را به‌عنوان مسئول رسیدگی به بخش کتابهای فارسی تعیین کرد. ابراهیم رمضانی در ۱۲۹۷ ش متولد شده بود و در آن زمان دانش‌آموز دبیرستان بود. خانوادۀ رمضانی از خاندان‌های قدیمی مرتبط با نشر کتاب در تهران به شمار می‌رفتند. حاج علی‌اصغر پدر ابراهیم رمضانی (۱۲۵۲-۱۳۱۶ ش) از کتاب‌فروشان قدیمی تهران بود و در تیمچۀ حاجب‌الدوله تجارت‌خانه و حجرۀ کتاب‌فروشی داشت. برادران رمضانی نیز اغلب به کار چاپ و نشر کتاب می‌پرداختند. محمد رمضانی کتاب‌فروشی و چاپخانۀ «کلالۀ خاور» را داشت و محمود رمضانی نیز قبل از همکاری با کتابخانۀ ابن‌سینا صاحب کتاب‌فروشی شرق بود. [۶]
آذرنگ، عبدالحسین، تاریخ شفاهی نشر ایران، به کوشش علی دهباشی، ص۶۰، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۶ - عوامل توقف فعالیت کتابخانهکتابخانۀ ابن‌سینا تا سال ۱۳۱۹ ش، و هم‌زمان با آغاز جنگ جهانی دوم به‌صورت شراکتی ادامۀ فعالیت داد. [۷]
«کتابخانۀ ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و باسابقه‌ترین کتابخانه‌های ایران است»، اطلاعات سالانه، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۴۳ ش، شم ۵.
با آغاز جنگ جهانی، مشکلاتی برای خرید و واردات کتابهای خارجی پدید آمد.درگذشت زمان خان بهنام، از شرکای کتابخانه نیز عاملی شد تا دیگر شرکا تصمیم به توقف فعالیت کتابخانه بگیرند. در همین هنگام حاج علی‌اصغر پدر ابراهیم رمضانی درگذشت و محمود رمضانی نیز به برادر خود اطلاع داد که قصد بازگشت به ایران را ندارد و در اروپا ماندگار شده است. [۸]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[ویرایش] ۷ - شروع دوباره فعالیت کتابخانهابراهیم رمضانی به سبب پیشینۀ خانوادگی و دل‌بستگی‌ای که به کتاب و چاپ و نشر آن داشت، تصمیم گرفت که به‌تدریج سهام شرکت را از شریکان خریداری کند. رمضانی از ارثیۀ پدری اقدام به خرید سهام شریکان کرد و در طول ۶ سال (تا ۱۳۲۶ ش) مالک تمامی کتابخانۀ ابن‌سینا شد. [۹]
«کتابخانۀ ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و باسابقه‌ترین کتابخانه‌های ایران است»، اطلاعات سالانه، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۴۳ ش، شم ۵.
[۱۰]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۷، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
نخستین کتابی که توسط ابراهیم رمضانی در کتابخانۀ ابن‌سینا به چاپ رسید کلبۀ عمو توم اثر هریت الیزابت استو بود که توسط حسین کیانی شوهر خواهر رمضانی ترجمه شده بود. دومین کتاب هم داستانی آلمانی با عنوان در غرب خبری نیست توسط هادی سیاح سپانلو ترجمه شد و به چاپ رسید. [۱۱]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
رمضانی به عنوان مالک کتابخانۀ ابن‌سینا، در طول ۳ دهه فعالیت تا سال‌های میانی دهۀ ۱۳۴۰ ش، ۱۷۰‘۱ عنوان کتاب چاپ کرد که تیراژ آن‌ها در مجموع به دوونیم‌میلیون نسخه می‌رسید. [۱۲]
«کتابخانۀ ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و باسابقه‌ترین کتابخانه‌های ایران است»، اطلاعات سالانه، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۴۳ ش، شم ۵.
کتاب‌فروشی ابن‌سینا افزون‌بر فروشگاهی که در میدان مخبرالدوله داشت، چند انبار برای نگهداری کتاب نیز داشت و در آن‌ها در حدود دومیلیون جلد کتاب نگهداری می‌شد. [۱۳]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[ویرایش] ۸ - موضوع کتابهای منتشرشدهکتابخانۀ ابن‌سینا سالانه فهرستی از کتابهای چاپی خود را منتشر می‌کرد. [۱۴]
سالنامۀ پارس، ص۲۷، تهران، ۱۳۳۲ ش.
این فهرست‌ها بر اساس نظام طبقه‌بندی دیویی تنظیم شده بود و کتاب‌ها به‌صورت موضوعی معرفی می‌شدند. [۱۵]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۷، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
موضوع کتاب‌هایی که انتشارات کتابخانۀ ابن‌سینا منتشر می‌کرد، بنابر یک نسخه از فهرست انتشارات کتابخانۀ ابن‌سینا، بدین‌صورت طبقه‌بندی شده بود: کلیات آثار علوم؛ فلسفه، اخلاق، روان‌شناسی؛ ادیان و مذاهب؛ علوم اجتماعی، سیاسی، اقتصاد؛ زبان و فرهنگ؛ علوم عملی، فنون و صنایع؛ ادبیات ایران، تاریخ ادبیات، تذکره، دیوانها و متون کهن؛ شعر نو؛ داستان ایرانی؛ مقالات و متون؛ ادبیات و داستان‌های خارجی؛ کودکان؛ تاریخ و جغرافی؛ سفرنامه، خاطرات و بیوگرافی. [۱۶]
فهرست انتشارات کتابخانۀ ابن‌سینا، تهران، بی‌تا.
[ویرایش] ۹ - تشکیلات کتابخانهتشکیلات کتاب‌فروشی به کمک ۱۴ کارمند اداره می‌شد و خود ابراهیم رمضانی بر کارهای کتاب‌فروشی نظارت داشت. [ویرایش] ۱۰ - رونق کتابخانهرونق کتابخانۀ ابن‌سینا در دهۀ ۱۳۴۰ ش، به گونه‌ای بود که نخستین کتاب‌فروشی کشور به‌لحاظ تک‌فروشی کتاب به شمار می‌رفت. [۱۷]
«کتابخانۀ ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و باسابقه‌ترین کتابخانه‌های ایران است»، اطلاعات سالانه، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۴۳ ش، شم ۵.
[ویرایش] ۱۱ - نوآوری‌های کتابخانهاز نوآوری‌های کتابخانۀ ابن‌سینا ارائۀ کتابهای قطع جیبی بود. این سری کتاب‌ها که قیمت ارزان‌تری نسبت به دیگر کتاب‌ها داشت، با استقبال خوانندگان روبه‌رو شده و تیراژ بالاتری نسبت به کتابهای معمولی داشت. گفتنی است تیراژ معمول یک کتاب در آن زمان حدود ۰۰۰‘۱ نسخه بود، ولی کتابهای جیبی تا ۰۰۰‘ ۳ نسخه تیراژ و چاپ می‌شدند. [ویرایش] ۱۲ - تشکیل انجمنابراهیم رمضانی به‌منظور سامان‌دادن به انتشار کتاب، انجمنی از نویسندگان و دانشمندان به نام «مجمع ناشر کتاب» تشکیل داد. یکی از وظایف مجمع ناشر کتاب، بررسی ارزش کتاب‌هایی بود که از سوی نویسندگان یا مترجمان برای چاپ به کتابخانۀ ابن‌سینا ارائه می‌شد. [۱۸]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
تنی چند از اهل فرهنگ همچون دکتر رضازادۀ شفق، ذکاءالملک فروغی، رشید یاسمی و مهندس رضا از اعضای این مجمع بودند و علی کاظم‌زادۀ دیده‌بان نیز سرپرستی مجمع را بر عهده داشت. مجمع ناشر کتابْ دو سال فعالیت کرد و ۱۱ جلد کتاب برای چاپ به کتابخانۀ ابن‌سینا سپرد. پس از پایان فعالیت این مجمع، کتابهای آن به نام کتابخانۀ ابن‌سینا بازنشر شد.[ویرایش] ۱۳ - همکاری نویسندگان با کتابخانهنویسندگان و مترجمان پرشماری با کتابخانۀ ابن‌سینا همکاری داشته‌اند. محمد حجازی ملقب به مطیع‌الدوله ــ نویسندۀ رمـانهای ایرانی همچون زیبا و آئینه ــ آثار خود را برای چـاپ و نشر به این کتابخانه می‌سپرد. از دیگر نویسندگانی که با کتابخانۀ ابن‌سینا همکاری داشتند، می‌توان از رشید یاسمی، ذکاءالملک فروغی، علی دشتی، سعید نفیسی، رضازادۀ شفق و علی‌اکبر سیاسی نام برد. [۱۹]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۴، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[ویرایش] ۱۴ - رونق دادن به فروش کتابخانهدر سال ۱۳۳۲ ش کتابخانۀ ابن‌سینا برای عرضۀ بهتر و رونق کار کتاب‌فروشی اقدام به انتشار کوپن‌هایی مخصوص کرد. دارندگان این کوپن‌ها می‌توانستند با هر یک از آن‌ها که ۱۰۰ ریال ارزش داشت، معادل ۱۲۰ ریال کتاب خریداری کنند. [۲۰]
سالنامۀ پارس، ص۲۷، تهران، ۱۳۳۲ ش.
[ویرایش] ۱۵ - دیگر فعالیت‌های کتابخانهاز دیگر فعالیت‌های کتابخانۀ ابن‌سینا در دهۀ ۱۳۲۰ ش خرید مجموعه‌های کتابهای شخصی بود. این مجموعه‌ها پس از خرید فهرست می‌شدند و به‌صورت تک‌فروشی در اختیار متقاضیان قرار می‌گرفتند. [۲۱]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
همچنین کتابخانۀ ابن‌سینا آثار مربوط به «مکتب فلسفی مبارز» را که در سال ۱۳۳۲ ش، توسط دکتر رضا کاویانی و دکتر محمدحسن لطفی و شماری دیگر پدید آمده بود، به چاپ می‌رساند. [۲۲]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۷، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
ابراهیم رمضانی در سال‌های پایانی دورۀ پهلوی، با چند مرکز چاپ و نشر کتاب نیز همکاری داشت. از جملۀ آن‌ها «شرکت انتشار» بود که در ۱۳۳۷ ش توسط مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی، آیت‌الله طالقانی و کاظم یزدی تأسیس شده بود. رمضانی در ۱۳۴۴ ش به تشویق آیت‌الله طالقانی و مهندس مهدی بازرگان و احمد آرام، بخشی از سهام شرکت انتشار را خریداری کرد و پس از چندی به ریاست هیئت‌مدیرۀ آن انتخاب شد. در ۱۳۵۳ ش ابراهیم رمضانی در جریان این همکاری و به جرم آنکه شرکت انتشارْ کتابی را بدون مجوز منتشر کرده است، بازداشت، و ۸ ماه زندانی شد. [ویرایش] ۱۶ - تعطیلی کتابخانهرمضانی پس از آزادی از زندان، دل‌زده از ناسپاسی و عدم توجه به یک عمر فعالیت علمی و نشر کتاب، کتاب‌هایش را واگذار کرد و به‌این‌ترتیب کتابخانۀ ابن‌سینا تعطیل شد. [۲۳]
«یادگارهایی از نشر ایران در گفت‌وگو با مدیر انتشارات ابن‌سینا»، به کوشش سیروس سعدوندیان، جهان کتاب، ص۳۸، تهران، ۱۳۷۴ ش، شم ۱۰-۱۱.
[۲۴]
آذرنگ، عبدالحسین، تاریخ شفاهی نشر ایران، به کوشش علی دهباشی، ص۹۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
انتشارات ابن‌سینا در اواخر فعالیت خود محل کتابخانه را از میدان مخبرالدوله تغییر داده، و در میدان هفت تیر کنونی شعبه‌ای افتتاح کرده بود. [۲۵]
آذرنگ، عبدالحسین، تاریخ شفاهی نشر ایران، به کوشش علی دهباشی، ص۹۴-۹۳، تهران، ۱۳۸۲ ش.
پس از تعطیلی کتابخانه، ابراهیم رمضانی از ایران مهاجرت کرد و امتیاز انتشار کتابهای او به مؤسسه انتشاراتی امیرکبیر منتقل شد. [۲۶]
آذرنگ، عبدالحسین، تاریخ شفاهی نشر ایران، به کوشش علی دهباشی، ص۳۴و ۲۶، تهران، ۱۳۸۲ ش.
ابراهیم رمضانی در طول فعالیت حرفه‌ای خود الهام‌بخش شماری از ناشران موفق ایران بوده است. برای نمونه، عبدالرحیم جعفری مؤسس انتشارات امیرکبیر، و محمود علمی صاحب انتشارات دنیای نشر از ابراهیم رمضانی به‌عنوان سرمشق و الگوی خود در امر نشر کتاب یاد کرده‌اند. [۲۷]
آذرنگ، عبدالحسین، تاریخ شفاهی نشر ایران، به کوشش علی دهباشی، ص۲۱و ۳۹و ۱۴۲، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۱۷ - پانویس
[ویرایش] ۱۸ - منبع• تاره، مسعود، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «کتابخانه ابن سینا»، ص۱۳. رده‌های این صفحه : کتابخانه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
