|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - تاریخچهسنگ بنای پرورشگاه شمارۀ ۵ که عدۀ زیادی آن را با نام پرورشگاه معنوی می‌شناسند، در ۱۳۳۶ ش گذاشته شد. مالک زمین، عبدالله معنوی از زمین‌داران عمدۀ این منطقه بود که در آن زمان، به داوودیه شهرت داشت. این زمین انجیرستانی به وسعت ۰۰۰‘۳۰ مـ۲ بوده است که هم اکنون، در حیطۀ خیابان‌های نظام، ابن‌سینا، فرجام و وزیری‌پور قرار دارد. گفته می‌شود که مالک آن به توصیۀ ساواک در آنجا پرورشگاهی برای کودکان بی‌سرپرست ساخت و آن را در اختیار «جمعیت خیریۀ ثریا»، وابسته به «بنیاد پهلوی» قرار داد. کار ساخت‌وساز بنا یک سال به طول انجامید و در ۲۵ آذر ۱۳۳۷ با حضور مقامات کشوری و سفرا، توسط غلامرضا پهلوی افتتاح شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. [۱]
بلاغی، عبدالحجت، تاریخ تهران، قسمت شمالی و مضافات، ص۴۵، شمران قدیم، قم، ۱۳۵۰ ش.
[۲]
«افتتاح پرورشگاه عبدالله معنوی در حضور والا حضرت غلامرضا»، اطلاعات، ص۱۹، تهران، ۲۶ / ۹ / ۱۳۳۷ ش، س ۳۳، شم ۷۹۱‘۹.
[۳]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[۴]
فنایی‌مهر، کامران (از ساکنان قدیمی پرورشگاه معنوی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۲ - تغییر ناماگرچه پیشنهاد اولیۀ این پرورشگاه را ثریا، همسر دوم شاه داده بود و نامش پرورشگاه شمارۀ ۵ بود، اما عده‌ای آن را به نام مؤسس آن، «پرورشگاه معنوی» می‌نامیدند. با ورود فرح دیبا به خاندان پهلوی به عنوان سومین همسر شاه و تغییر نام «جمعیت خیریۀ ثریا» به «جمعیت خیریۀ فرح پهلوی»، نام پرورشگاه به «پرورشگاه پهلوی» تغییر یافت. [۵]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۳ - وسعت و ظرفیتمهندس ساختمان، میکائیل قریب و معمار آن، حاجی علی خضرایی، در این زمین، بنایی را با وسعت ۰۰۰‘۲۰ مـ۲ و با ظرفیت نگهداری ۰۰۰‘ ۳ کودک پایه‌ریزی کردند که در زمان خود، بهترین و بزرگ‌ترین پرورشگاه ایران شناخته می‌شد. [۶]
«افتتاح پرورشگاه عبدالله معنوی در حضور والا حضرت غلامرضا»، اطلاعات، ص۱۹، تهران، ۲۶ / ۹ / ۱۳۳۷ ش، س ۳۳، شم ۷۹۱‘۹.
[ویرایش] ۴ - موقعیت پرورشگاهپرورشگاه دارای دو حیاط شمالی و جنوبی بود که حیات جنوبی آن وسیع‌تر از شمالی، و از هر دو حیاط، دسترسی به خیابان و ساختمان امکان‌پذیر بود. با ورود از درِ جنوبی پرورشگاه، حیاط جنوبی جلو رو بود، و در میدان کوچک آن، شماری مجسمۀ سنگی دیده‌می‌شد که از مجموع آن مجسمه‌ها، تنها یک کشتی باقی مانده است که بچه‌های پرورشگاه آن را به کشتی نوح تشبیه می‌کردند. [۷]
فنایی‌مهر، کامران (از ساکنان قدیمی پرورشگاه معنوی)، مصاحبه با مؤلف.
[۸]
تحقیقـات میدانی مؤلف.
ساختمان در دو طبقه و به هم پیوسته ساخته شده است؛ به‌طوری‌که اگر بتوان از فراز پرورشگاه، به آن نگاه کرد، به هواپیمایی با دو بال شباهت دارد که بیشتر فضای باغ را اشغال کرده است.[ویرایش] ۵ - امکانات پرورشگاهبا ورود از در شمالی، سالن ورزش‌های زمستانی که مجهز به وسایل ورزشی و بازی بود، قرار داشت. در طرف چپ درِ ورودی، بهداری پرورشگاه قرار داشت که کودکان تازه‌وارد به محض ورود، در آنجا معاینه می‌شدند و در صورت سلامت، به پرورشگاه وارد، و در غیر این‌صورت، به بیمارستان پرورشگاه واقع در طبقۀ فوقانی، که مجهز به پزشک و پرستار بود، منتقل، و بعد از مداوا و بهبود به پرورشگاه وارد می‌شدند. بیمارستان یادشده، مجهز به بخش‌های جراحی، طب و دندان‌سازی بود. در سمت راست درِ ورودی، دفتر پرورشگاه قرار داشت که امور دفتری و ثبت‌نام کودکان در آنجا انجام می‌شد. در طبقۀ فوقانی دفتر، اتاق هیئت مدیره و اتاق پذیرایی از مهمانان خارجی، و در طبقۀ فوقانی سالن ورزش، سالن کنفرانس و نمایش قرار داشت که در آنجا، برای کودکان تئاتر و فیلم نمایش داده می‌شد. [ویرایش] ۶ - طبقات و کلاسهادر طبقۀ اول در انتهای غربی سالن ورزش، سالن غذاخوری‌ای به وسعت ۷۲۰ مـ۲ ساخته شد. در طبقۀ دوم، ۱۲ سالن خواب با پنجره‌هایی که سراسر دیوار آن را پوشانده بودند، قرار داشت. در انتهای هر سالن خواب، یک اتاق برای اقامت دو پرستار وجود داشت. در طول شرقی و غربی راهرو وسیع مقابل سالن ورزش، که دیوار آن با عکس‌های مشاهیر علم و هنر مزین شده بود، ۱۶ کلاس درس دایر می‌شد که دو کلاس آن با امکانات تفریحی به کودکستان، و ۱۴ کلاس دیگر به کلاس درس اختصاص داشت. از این شمار، ۶ کلاس به درسهای حرفه‌وفن مربوط، و به ماشین‌آلات مکانیکی، نجاری، خیاطی و دیگر وسایل مجهز بود تا هر یک از کودکان افزون بر درسهای علمی، با درسهای عملی نیز آشنا شود. [۹]
«پرورشگاه معنوی مورد توجه والا حضرت شاهپور غلامرضا قرار گرفت»، اطلاعات، ص۱۱و۱۶، تهران، ۲۷ / ۹ / ۱۳۳۷ ش، س ۳۳، شم ۷۹۲‘۹.
[۱۰]
فنایی‌مهر، کامران (از ساکنان قدیمی پرورشگاه معنوی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۷ - تقسیم‌بندی کودکانبا گشایش پرورشگاه، شمار زیادی از کودکان بی‌سرپرست، و یا بدسرپرست از مکان‌های دیگر به آنجا منتقل شدند. طبق گفتۀ یکی از بچه‌های قدیمی پرورشگاه، ضلع شرقی به بچه‌های بدون پدر و مادر، و ضلع غربی به بچه‌های دارای پدر یا مادر اختصاص یافت. به مرور، با رشد و بلوغ بچه‌ها، تقسیم‌بندی جدیدی صورت گرفت؛ بدین ترتیب که خوابگاه دختران در ضلع غربی، و خوابگاه پسران در ضلع شرقی طبقۀ دوم در نظر گرفته شد. با پایان دورۀ دبستانِ گروهی از این کودکان، دبیرستان نیز دایر شد و آن دسته از بچه‌های علاقه‌مند به رشته‌های فنی، در هنرستان فنی حرفه‌ای رضا پهلوی واقـع در میدان شوش ــ کـه زیـر نظر آلمانی‌ها اداره می‌شد ــ ادامۀ تحصیل دادند. [۱۱]
سام‌گیس، بنفشه، «هر ثانیه خمیده‌تر»، شرق، ص۱۲، تهران، ۱۲ / ۷ / ۱۳۸۲ ش، س ۱، شم ۳۳.
[۱۲]
فنایی‌مهر، کامران (از ساکنان قدیمی پرورشگاه معنوی)، مصاحبه با مؤلف.
از ۱۳۵۴ ش، ساختمان شمارۀ ۲ قدیم پرورشگاه به آموزشگاه موسیقی تبدیل شد و نوجوانان در آنجا به فراگیری موسیقی پرداختند. در همان زمان، پروفسور ژنژر فرانسوی و تیمش مدرسۀ آموزشیاری بهزیستی را برای تربیت مربیان و پرستاران، در ضلع دیگر راه‌اندازی کردند. [۱۳]
فنایی‌مهر، کامران (از ساکنان قدیمی پرورشگاه معنوی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۸ - تأسیس سازمان بهزیستیپس از وقوع انقلاب اسلامی، دکتر فیاض‌بخش و دکتر لواسانی طرحی را به شورای انقلاب پیشنهاد کردند که بر پایۀ آن، ۴۰ مؤسسۀ هم‌صنف و مجزا، با هم در یک سازمان ادغام می‌شدند. این طرح را شورای انقلاب و مجلس شورای اسلامی تصویب کرد و بدین ترتیب، سازمان بهزیستی در ۱۳۵۸ ش تأسیس شد. پرورشگاه نیز به موجب این لایحۀ قانونی، زیرمجموعۀ سازمان بهزیستی قرار گرفت. [۱۴]
سام‌گیس، بنفشه، «هر ثانیه خمیده‌تر»، شرق، ص۱۲، تهران، ۱۲ / ۷ / ۱۳۸۲ ش، س ۱، شم ۳۳.
[۱۵]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۹ - استقرار دانشکده توانبخشی در محل پرورشگاهاز طرفی فضای وسیع پرورشگاه مورد توجه و ادعای شماری از سازمان‌ها و ادارات قرار گرفت و هر کدام خواستار تملک آن شدند؛ بنیاد علوی که جایگزین بنیاد پهلوی شده بود، آنجا را از آن خود می‌دانست. این بنیاد در سال‌های بعد با بنیاد مستضعفان ادغام شد و همچنان مدعی تملک این مکان باقی ماند؛ اما در این میان، دکتر کنزی، معاون بخش توانبخشی سازمان تازه‌تأسیس بهزیستی توانست دکتر فیاض‌بخش، رئیس سازمان را مجاب کند تا محل پرورشگاه را در اختیار «مرکز توانبخشی و رفاه اجتماعی» قرار دهد؛ بدین ترتیب، مقرر شد دانشکدۀ توانبخشی در محل پرورشگاه دایر گردد. [۱۶]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
برخلاف این دستورالعمل، بچه‌های پرورشگاه که در این زمان، شمار آنان به ۱۵۰ تن می‌رسید و بیشترشان کمتر از ۲۰ سال سن داشتند، آنجا را تخلیه نکردند. آنان به سبب حس تعلق به این مکان و همچنین نداشتن توان مالی برای خرید یا اجارۀ مکانی دیگر به ضلع شمال شرقی پرورشگاه رانده شدند و در آنجا اسکان یافتند؛ بدین ترتیب، تنها ۰۰۰‘ ۲۳ مـ۲ از فضای پرورشگاه در ۱۳۶۰ ش، برای بهره‌برداری از دانشکدۀ توانبخشی آماده، و کلاس‌ها در ۱۳۶۱ ش تشکیل شد. با حفظ بافت اصلی بنای پرورشگاه، بعضی از قسمت‌ها ازجمله سالن ورزش به کتابخانه تغییر کاربری داد و به مرور، کلینیک‌های تخصصی نیز راه‌اندازی شدند. ساختمان ابن‌سینا در ضلع جنوب غربی برای کلاس‌های درس، و خوابگاه دانشجویان در ضلع جنوب شرقی ساخته شد. [۱۷]
کمالی، محمد (از استادان دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۱۰ - دانشکدۀ توانبخشی زیر نظر دانشگاه تهراندر ۱۳۶۵ ش، با تشکیل وزارت بهداشت، مجموعۀ دانشکده‌های علوم پزشکی از وزارت علوم جدا، و شماری از دانشکده‌های مستقل نظیر دانشکدۀ پیراپزشکی، دانشکدۀ پرستاری و مامایی، دانشکدۀ توانبخشی و جز آنها با هم تجمیع شدند و دانشگاه علوم پزشکی ایران را تشکیل دادند. در ۱۳۸۹ ش، با ادغام دانشگاه علوم پزشکی ایران با دانشکدۀ علوم پزشکی دانشگاه تهران، دانشکدۀ توانبخشی زیر نظر دانشگاه تهران قرارگرفت [۱۸]
کمالی، محمد (از استادان دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[۱۹]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
بنیاد علوی دست از تلاش نکشید و به دنبال ادغام با بنیاد مستضعفان و جانبازان و صدور دو یا ۳ سند، سرانجام در ۱۳۷۰ ش، آنجا را به نام خود ثبت کرد. با صدور این سند وزارت بهداشت درصدد خرید این مکان از بنیاد علوی برآمد. از همان زمان، شمار بسیاری از ساکنان قدیمی پرورشگاه، در ازای دریافت مبلغی پول، پرورشگاه را ترک کردند و تنها حدود ۱۲ تن از آنان با میانگین سنی ۵۰ سال در آنجا باقی ماندند. امروزه، این بخش از پرورشگاه که دیگر متولی نیز ندارد، به عنوان یک اقامتگاه غیرقانونی، هر از گاهی مورد تعرض قرار می‌گیرد. [۲۰]
کمالی، محمد (از استادان دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[۲۱]
کنزی، مسعود (نخستین رئیس دانشکدۀ توانبخشی)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۱۱ - امکانات دانشکده توانبخشیاما بخش دانشکدۀ توانبخشی با ۴ معاونت اداری و مالی، آموزشی، پژوهشی، و دانشجویی و فرهنگی در گروه آموزشی ارتوپدی فنی، بینایی‌سنجی، شنوایی‌شناسی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی و نیز ۸ آزمایشگاه که ۶ تا از آنها همنام با گروه‌های آموزشیِ یادشده‌اند، به اضافۀ آزمایشگاه‌های علوم پایه و مدیریت توانبخشی همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند. ۶ کلینیک ارتوپدی فنی نیز در این دانشکده به ارائۀ خدمات در امور طراحی، قالب‌گیری و ساخت ملزومات توانبخشی به مراجعان می‌پردازند. در حال حاضر، دانشجویان امکان ادامۀ تحصیل تا سطح دکتری را در ۴ گروه از گروه آموزشی یادشده دارند. [۲۲]
دانشکدۀ توان‌بخشیِ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران (مل)، بش.
در این دانشکده، فصلنامه‌های تخصصی شنوایی‌شناسی از ۱۳۷۱ ش و توانبخشی نوین از ۱۳۸۶ ش منتشر می‌شوند که فصلنامۀ دوم به دو زبان فارسی و انگلیسی است. [۲۳]
دانشکدۀ توان‌بخشیِ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران (مل)، بش.
[ویرایش] ۱۲ - پانویس
[ویرایش] ۱۳ - منبععطاری، هما، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «پرورشگاه معنوی»، ص۱۵۳۶. رده‌های این صفحه : پرورشگاه معنوی | پرورشگاه‌های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
