• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

واقعۀ قتل افشارطوس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


افشارطوس، واقعۀ قتل vāqeʾe-ye qatl-e afšār-tūs ، واقعه‌ای که در آن سرتیپ محمود افشارطوس (۱۲۸۶-۱۳۳۲ ش/ ۱۹۰۷-۱۹۵۳ م) در غاری واقع در منطقۀ تلو لشکرک به گروگان گرفته شد و به قتل رسید.

[ویرایش]

۱ - کیستی افشار طوس


افشارطوس، رئیس کل شهربانی کشور، رهبر «سازمان افسران ملی» و رئیس کمیسیونی بود که شماری از افسرانی را که عمدتاً از اعضای حزب سومکا بودند، بازنشسته کرده بود
[۱] حجتی، ابوالمجد، عبور از عهد پهلوی، جنبش ملی و دولت مردم،ث۵۴۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۲] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)،چ۶،ص۳۴۵-۳۴۶، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.

برخی از این افراد که از مخالفان سرسخت دکتر محمد مصدق، نخست وزیر وقت به شمار می‌رفتند، درصدد برآمدند که افشارطوس را بربایند. در نظر آنان ربودن وی بهترین گزینه برای ضربه زدن به دکتر مصدق و تلاشی برای سقوط دولت وی محسوب می‌شد تا با این کار ناتوانی دولت را در تأمین امنیت اجتماعی نمایان سازند.
[ویرایش]

۲ - ماجرای ربودن افشارطوس


ماجرای ربودن افشارطوس از این قرار بود که در بعدازظهر ۳۱ فروردین ۱۳۳۲، ربایندگان با ترفندهایی او را به خانۀ دکتر حسین خطیبی کشاندند. افشارطوس در حدود خیابان صفی‌علیشاه رانندۀ خود را مرخص کرد و پیاده به محل قرار رفت. سپس، در منزل دکتر خطیبی با مادۀ بیهوش‌کننده‌ای که دکتر منزه تهیه کرده بود، بیهوش گردید و به غار تلو منتقل شد
[۳] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)،چ۶،ص۳۴۴-۳۴۵۶، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.
[۴] سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟، ج۱،ص۱۳۱-۱۳۷، تهران، ۱۳۷۳ ش.
[۵] اسنادی پیرامون توطئۀ ربودن و قتل سرلشکر افشارطوس رئیس شهربانی حکومت ملی به سال ۳۲، به کوشش محمد ترکمان،ص۲۱-۲۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
تا آن زمان، آدم‌ربایی در مناسبات سیاسی کشور سابقه نداشت. ناگهان در کشور خبر ناپدید شدن رئیس کل شهربانی کشور منتشر شد. این اتفاق برای نخست‌وزیر بسیار ناخوشایند بود؛ ازهمین‌رو، کمیته‌ای ویژه برای جست‌وجو و یافتن افشارطوس تشکیل داد
[۶] سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟،ج۱،ص۱۳۲-۱۳۳، تهران، ۱۳۷۳ ش.

[ویرایش]

۳ - افسران حزب سومکا


دکتر حسین خطیبی، از اعضای سابق حزب توده؛ دکتر مظفر بقایی، نمایندۀ مجلس شورای ملی؛ تیمسار بایندر؛ تیمسار نصرالله زاهدی؛ تیمسار مزینی؛ تیمسار دکتر منزه؛سرگرد بلوچ قرایی، از افسران حزب سومکا که توسط افشارطوس بازنشسته شده بودند؛ و احمد آشپز، مستخدم منزل سرگرد بلوچ قرایی و برخی دیگر، از مظنونان پرونده بودند؛ همچنین اردشیر زاهدی و مهندس علیرضا قراگزلو هم برای ادای پاره‌ای توضیحات به فرمانداری نظامی احضار شدند
[۷] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۴۷، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م
[۸] مظفر بقایی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج۲،ص۱۰،تهران،حاشیه، ۱۳۸۳ ش.

[ویرایش]

۴ - کشف جسد افشار طوس


سرانجام در روز ۶ اردیبهشت همان سال جسد افشارطوس در تپه‌های تلو، در حالی‌که کنار نهر آبی دفن شده بود، کشف شد
[۹] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۵۴-۳۵۵، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م
. در اسناد آمده که افشارطوس را سرگرد فریدون بلوچ قرایی و احمد آشپز، با طناب به قتل رساندند
[۱۰] اسنادی پیرامون توطئۀ ربودن و قتل سرلشکر افشارطوس رئیس شسیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟، تهران، ۱۳۷۳ ش؛هربانی حکومت ملی به سال ۳۲،ص۱۲۴-۱۲۹، به کوشش محمد ترکمان، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۱۱] سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟،ج۱،ص۱۷۶، تهران، ۱۳۷۳ ش.

[ویرایش]

۵ - تشییع جسد افشار طوس


پس از آن، دکتر مصدق مراسمی باشکوه ترتیب داد و با احترام فراوان جسد افشارطوس تشییع شد. سپس، پروندۀ قتل او تشکیل گردید و از مظنونان اعترافات کتبی جامعی دریافت شد؛ اما با وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سقوط دولت دکتر محمد مصدق، پروندۀ قتل افشارطوس به‌بهانۀ فقدان مستندات بسته شد و کلیۀ دست‌اندرکاران قتل تبرئه شدند
[۱۲] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۵۵ لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.
[۱۳] الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ص ۲۰۲-۲۰۸،۲۱۳،۲۱۴،لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.


[ویرایش]

۶ - پانویس

 
۱. ↑ حجتی، ابوالمجد، عبور از عهد پهلوی، جنبش ملی و دولت مردم،ث۵۴۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)،چ۶،ص۳۴۵-۳۴۶، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.
۳. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)،چ۶،ص۳۴۴-۳۴۵۶، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.
۴. ↑ سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟، ج۱،ص۱۳۱-۱۳۷، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۵. ↑ اسنادی پیرامون توطئۀ ربودن و قتل سرلشکر افشارطوس رئیس شهربانی حکومت ملی به سال ۳۲، به کوشش محمد ترکمان،ص۲۱-۲۶، تهران، ۱۳۶۳ ش.
۶. ↑ سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟،ج۱،ص۱۳۲-۱۳۳، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۷. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۴۷، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م
۸. ↑ مظفر بقایی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج۲،ص۱۰،تهران،حاشیه، ۱۳۸۳ ش.
۹. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۵۴-۳۵۵، لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م
۱۰. ↑ اسنادی پیرامون توطئۀ ربودن و قتل سرلشکر افشارطوس رئیس شسیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟، تهران، ۱۳۷۳ ش؛هربانی حکومت ملی به سال ۳۲،ص۱۲۴-۱۲۹، به کوشش محمد ترکمان، تهران، ۱۳۶۳ ش.
۱۱. ↑ سیف‌زاده، حمید، حافظۀ تاریخ: افشار طوس که بود؟ و چگونه کشته شد؟،ج۱،ص۱۷۶، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۱۲. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ج۶،ص۳۵۵ لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.
۱۳. ↑ الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی (ملی شدن صنعت نفت و زندگی پرماجرای دکتر مصدق)، ص ۲۰۲-۲۰۸،۲۱۳،۲۱۴،لندن، ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م.

[ویرایش]

۷ - منبع


مرادیان منفردف علی محمد، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «واقعه قتل افشار طوس»، صفحه۱۶۷.    



رده‌های این صفحه : اهالی تهران | ترورشدگان | دانش‌آموختگان دانشکده افسری | درگذشتگان ۱۳۳۲ | رئیسان شهربانی اهل ایران | سرلشکرهای ارتش شاهنشاهی ایران | سیاستمداران اهل ایران در دوره پهلوی | کشته‌شدگان اهل ایران | گروگان گیری سیاسی
جعبه ابزار