|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - تاریخچهدر نخستین سالهای سلطنت قاجارها، به دستور فتحعلی شاه، ۱۰ تن شیشه‌گر از ارمنیان جلفای اصفهان برای انداختن شیشه‌های قصر تازه‌ساز او، به تهران آورده شدند. پس از چندی، آنها خانواده‌های خود را هم از جلفای اصفهان به تهران آوردند و کم‌کم بر شمار ارمنیان تهران افزوده شد. چون ارمنیان تهران از آزادی و رفاه بیشتری برخوردار بودند، به‌تدریج، گروههایی از ارمنیان نقاط دیگر ایران نیز به تهران مهاجرت کردند. در آن زمان، افزون بر ارمنیانی که در شهر تهران اقامت گزیدند، شماری نیز در روستاهای پیرامون تهران ازجمله ده ونک ساکن شدند. ارمنیان ونک از چهارمحال و بختیاری به این روستا آمدند. [۱]
هویان، آندرانیک، ارمنیان ایران،ص۱۶-۱۸،تهران، ۱۳۸۰ ش.
و در زمینهای بخش شرقی آن به کشاورزی و باغداری پرداختند.در دهۀ ۱۳۴۰ ش، با گسترش کالبدی شهر تهران، به مرور زمان زمینهای این روستا به زیر ساخت‌وسازهای شهری رفت و به محله‌ای از کلان‌شهر تهران بدل شد. امروزه کلیسای میناس مقدس و قسمت محدودی از این قلعه باقی مانده است و شمار کمی از ارمنیان در این محله سکونت دارند . [۲]
تحقیقات میدانی مولف.
[ویرایش] ۲ - مالکدر دورۀ ناصرالدین شاه، میرزا یوسف مستوفی‌الممالک، نخست زمینهای بخش غربی روستای ونک را خریداری کرد و به مالک عمدۀ ونک بدل شد. او به‌تدریج با خریداری زمینهای بخش ارمنی‌نشین ونک مالک سراسر ده ونک گردید. [۳]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران،ج۲،ص۸۳۸،تهران، ۱۳۷۴ ش.
۲.۱ - ساخت کلیسای سورپ میناسمستوفیالممالک در ۱۲۷۰ ق / ۱۸۵۴ م، کلیسایی با هزینۀ خود برای ارمنیان این منطقه ساخت. ارمنیان این کلیسا را سورپ میناس(میناس مقدس) نام نهادند. ۲.۲ - اهدای صلیب برنزی به کلیسای سورپ میناسمستوفیالممالک صلیبی برنزی به این کلیسا اهدا کرد که امروزه نیز در آنجا باقی است. روی این صلیب نوشته شده است: «مستوفی‌الممالک به کلیسای ونک فی شهر ذیقعدة الحرام سنۀ ۱۲۷۸» [۴]
هویان، آندرانیک، ارمنیان ایران، ص۲۴۴-۲۴۵۴، تهران، ۱۳۸۰ ش.
برای آگاهی بیشتر از این کلیسا، نک : ه د، میناس مقدس.[ویرایش] ۳ - موقعیت جغرافیایی و معماریزمینهای قلعۀ ارامنه در گذشته تا باشگاه آرارات ادامه داشته، و گورستان ارمنیان نیز در همین مکان واقع بوده است. اطراف قلعه دارای حصار بوده، و درِ چوبی بزرگی در قسمت ورودی آن قرار داشته که شبها برای امنیت ساکنان بسته می‌شده است. امروزه از دو برج نگهبانی این قلعه تنها خرابه‌هایی برجای مانده است. [ویرایش] ۴ - جمعیتدر ۱۲۶۷ ق / ۱۸۵۱ م، شمار ۴۳ خانوار ارمنی برابر با ۲۱۱ تن در دو روستای واقع در شمال تهران که یکی از آنها قلعۀ ارامنۀ ونک بود، زندگی می‌کردند. برپایۀ آمار موجود، شمار جمعیت ارمنیان ساکن قلعۀ ارامنه در ۱۲۹۷ ق / ۱۸۸۰ م، ۲۴ خانوار برابر با ۱۰۶ تن متشکل از ۵۷ مرد و ۴۹ زن بوده است که در ۱۳۰۷ ق، به ۳۵ خانوار افزایش یافت. [۵]
هویان، آندرانیک، ارمنیان ایران، ص۱۸، تهران، ۱۳۸۰ ش.
[۶]
هولتسر، ارنست، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، بخش نخست: اصفهان، ترجمۀ محمد عاصمی، ص۷۰، تهران، ۱۳۵۵ ش.
در سالهای پایانی دهۀ ۱۳۲۰ ش، قلعۀ ارامنه دارای حدود ۲۰۰ تن جمعیت بوده است. و در سرشماری رسمی ۱۳۳۵ ش، قلعۀ ارامنۀ ونک دارای ۲۳۰ تن جمعیت متشکل از ۱۳۳ مرد و ۹۷ زن بوده است. [۷]
گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، ص۵،تهران، ۱۳۳۷ ش.
[ویرایش] ۵ - شعل و درآمداهالی قلعه بیشتر به کارهای کشاورزی و باغداری می‌پرداختند و زنان در کنار کار کشاورزی، به بافتن ژاکت و شال پشمی نیز اشتغال داشتند. در آن سالها، بیشتر جوانان روستا در تهران به کار مکانیکی و رانندگی مشغول بودند. از دیگر درآمدهای اهالی، اجارۀ باغ و خانه به تهرانیهایی بود که تابستانها به ییلاقات شمیران می‌آمدند. [۸]
فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش،ج۱، ص۱۶۳، تهران، ۱۳۲۸ ش.
[ویرایش] ۶ - منبع آبزمینهای کشاورزی و نیز باغهای این روستا با رشته قناتی پرآب و شیرین آبیاری می‌شد. [۹]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران،ج۲،ص۸۳۸،تهران، ۱۳۷۴ ش.
افزون بر آن، نهری به نام جُوارین که از اوین سرچشمه می‌گرفت، از نزدیکی قلعۀ ارامنه می‌گذشت و کشاورزان ارمنی از آب آن نیز برداشت می‌کردند. [۱۰]
ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران،ج۱،ص۱۲۲-۱۲۳،تهران، ۱۳۷۴ ش.
[ویرایش] ۷ - محصولاتعمده محصولات آنها غلات، اسپرس و اندکی بنشن و سبزی بود. [ویرایش] ۸ - مستندات مقاله۱. تحقیقات میدانی مؤلف. ۲. ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، ۱۳۷۴ ش. ۳. فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۲۸ ش. ۴. گزارش مشروح حوزۀ سرشماری تهران، وزارت کشور، تهران، ۱۳۳۷ ش. ۵. هولتسر، ارنست، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، بخش نخست: اصفهان، ترجمۀ محمد عاصمی، تهران، ۱۳۵۵ ش. ۶. هویان، آندرانیک، ارمنیان ایران، تهران، ۱۳۸۰ ش. ۷. هویان، آندرانیک، کلیساهای ارمنیان ایران، تهران، ۱۳۸۲ ش. [ویرایش] ۹ - پانویس
[ویرایش] ۱۰ - منبعصائبیمقدم، سعیده، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «قلعه ارامنه»، صفحه۱۲۴۸. رده‌های این صفحه : روستاهای تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
