|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - ریشه شناسیدر متون کهن پزشکی، صمغ درخت مازریون و نیز درخت خار / غار، فرفیون (فربیون / اوفِربیون / اوبربیون / آفَربیون) نامیده می‌شد. به نوشتۀ پزشکان طب سنتی، صمغ (شیرابۀ) تازۀ این گیاه به رنگ خاکستری متمایل به زرد، و صمغ کهنۀ آن متخلخل و خشک و مایل به سرخ است. صمغ فرفیون طعم و بوی تندی دارد و به نامهای مختلف عربی ازقبیل آکل نفسه، قاتل نفسه و قاتل ابیه نامیده شده است؛ زیرا این صمغ به‌سبب تأثیر قویِ ترکیبِ شیمیاییِ آن، در هرچه ریخته شود آن را، و هر چه را در آن ریخته شود، از بین می‌برد. در گذشته برای استخراج و جمع‌آوری این صمغ، از شکنبۀ گوسفند که ظاهراً نسبت به آن مقاوم بوده است، استفاده می‌کردند. [۱]
حکیم مؤمن، محمد، تحفة المؤمنین، به‌کوشش روجا رحیمی و دیگران، ص۳۲۰،تهران، ۱۳۸۶ ش
[۲]
حاجی زین‌عطار، علی، اختیارات بدیعی،ص ۴۵۳، کانپور، ۱۲۹۶ ق / ۱۸۷۹ م.
[۳]
بیرونی، ابوریحان، الصیدنة، به‌کوشش عباس زریاب، ص۵۱۶- ۵۱۷،تهران، ۱۳۷۰ ش.
[۴]
میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۴، ص۲۸۴،تهران، ۱۳۷۴ ش.
امروزه فرفیون به جنسی از گیاهان شیرابه‌دار (نه صمغ آنها) گفته می‌شود.[ویرایش] ۲ - ارزش اقتصایی و داروییدر جهان بیش از ۶۰۰‘۱ گونه از این جنس وجود دارد که نزدیک به ۷۰ گونۀ علفی و درختچه‌ای آن در ایران می‌روید. این جنس از نظر اقتصادی و دارویی ارزشمند است، اما ارزش علوفه‌ای ندارد. بنت‌قنسول گونه‌ای از فرفیون است که به شکل زینتی و درختچه‌ای، دارای برگهای سبز روشن و چمنی است و در پاییز و زمستان، گل‌آذینهایی به رنگ سرخ دارد و به‌واسطۀحرارت مناسب محیط، برگهای انتهای ساقۀ آن رنگ زیبایی به خود می‌گیرد. بنت قنسول از گونه‌های واردشده به ایران، و بومی مکزیک است. [۵]
مظفریان، ولی‌الله، رده‌بندی گیاهی، ج۲، ص۳۰۴،تهران، ۱۳۷۹ ش.
[۶]
مظفریان، ولی‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، ج۲، ص ۲۶۴، تهران، ۱۳۸۳ ش.
[۷]
ثابتی، حبیب‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، ص۱۵۰، تهران، ۱۳۴۴ ش.
[ویرایش] ۳ - ویژگیهافرفیونِ درختچه‌ای و بیدار جزو درختان کائوچوکی از این جنس‌اند. گونۀ اول با برگهای قلبی‌شکل و ریزان، انحصاری ایران است و فقط در نواحی جنوبی کشور می‌روید و به‌گویش محلی پِرِخ و پَرّه خوانده می‌شود. گونۀ دوم هم در جنوب کشور به‌عنوان پرچین کاشته می‌شود و شباهت زیادی به پِرِخ دارد، با این تفاوت که برخلاف گونۀ اول، فاقد انشعابات کروی‌شکل است و گاهی با درختان بومی اشتباه گرفته می‌شود. چون شیرابۀ سفیدرنگ آن در تماس با چشم، سوزش و درد ایجاد می‌کند، از همین رو به آن دیدار (دیه‌دار)، و گاهی نیز درخت نفت گفته می‌شود. [۸]
ثابتی، حبیب‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، ص۱۴۹-۱۵۱، تهران، ۱۳۴۴ ش.
[۹]
مظفریان، ولی‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، ج۲، ۲۲۱، ۲۲۳، تهران، ۱۳۸۳ ش.
[۱۰]
ثابتی، حبیب‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، ص۱۴۹-۱۵۱، تهران، ۱۳۴۴ ش
[ویرایش] ۴ - گونه معروفگونهی معروف این جنس که در طب سنتی مصرف دارویی دارد، Euphorbia helioscopia است. این جنس یک‌ساله، به ارتفاع ۳۰-۵۰ سانتی‌متر، با ساقۀ کوتاه و نسبتاً ضخیم، و برگهای متناوب و تخم‌مرغی ـ شکل و دندانه‌دار، بـه رنگ خاکستری روشن است. ریشۀ آن ــ بـا خاصیت مسهلی ــ برای دفع کرم روده مفید و دانۀ آن نیز ملین است و از مخلوط آن با فلفل سیاه بوداده برای درمان مبتلایان به وبا استفاده می‌شود. از شیرابۀ این گونه برای از بین بردن زگیل استفاده می‌کنند. [۱۱]
میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۴، ص۲۸۴،تهران، ۱۳۷۴ ش.
[۱۲]
زرگری، علی، گیاهان دارویی،ج۴، ص۳۶۹، تهران، ۱۳۶۹ ش.
[۱۳]
عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران،ج۵، ص۹۵، ۱۳۷۹ ش.
[ویرایش] ۵ - کاربرد در طب سنتیفرفیون از نظر پزشکان طب سنتی، طبیعتی گرم و خشک دارد. در گذشته از این صمغ بیشتر برای استعمال داخلی استفاده می‌شد، اما امروزه به‌سبب سمی‌بودن این صمغ و سوزش و خارش شدید ناشی از آن، برای استعمال داخلی توصیه نمی‌شود؛ در پاره‌ای از موارد برای استعمال خارجی، جوشاندۀ این گیاه به‌عنوان محلول شست‌وشو برای رفع جوش و کورک پوست کاربرد دارد. [۱۴]
حکیم مؤمن، محمد، تحفة المؤمنین، به‌کوشش روجا رحیمی و دیگران، ص۳۲۰،تهران، ۱۳۸۶ش.
[۱۵]
میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ص۳۰۲- ۳۰۳،تهران، ۱۳۷۴ ش.
فرفیونِ پس‌قلعه‌ای / خوشه‌ای گیاهی چندساله (پایا)، متمایل به سبز، به ارتفاع ۲۵-۵۰ سانتی‌متر، با برگهای بدون دم‌برگ که در بالای ساقه به‌تدریج بزرگ‌تر می‌شود، و گلهای مجتمع در گل‌آذین سیاتیوم به صورت چترهایی با ۵-۶ شعاع بلند و منتهی به دو شاخۀ کوتاه، از گونه‌های بومی ایران است که در منطقۀ شمیرانات و جاجرود در ارتفاع ۵۰۰‘۱ متری می‌روید. زمان گل‌دهی این گیاه در ماههای تیر و مرداد است. [۱۶]
قهرمان، احمد، فلور رنگی ایران،ش۱۴،ص۱۶۷۵، مؤسسۀ تحقیقات جنگلها ومراتع و دانشگاه تهران، تهران، کد ۰۵۲ / ۰۰۱ / ۰۵۵.
[۱۷]
مبین، صادق، رستنیهای ایران، فلور گیاهان آوندی، ج۲، ص۱۲۰،تهران، ۱۳۵۸ ش.
[ویرایش] ۶ - مستند مقالهبیرونی، ابوریحان، الصیدنة، به‌کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۰ ش؛ ثابتی، حبیب‌الله، درختان و درختچه‌های ایران، تهران، ۱۳۴۴ ش؛ حاجی زین‌عطار، علی، اختیارات بدیعی، کانپور، ۱۲۹۶ ق / ۱۸۷۹ م؛ حکیم مؤمن، محمد، تحفة المؤمنین، به‌کوشش روجا رحیمی و دیگران، تهران، ۱۳۸۶ ش؛ زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، ۱۳۶۹ ش؛ عماد، مهدی، شناسایی گیاهان دارویی و صنعتی جنگلی و مرتعی و موارد مصرف آنها، تهران، ۱۳۷۹ ش؛ قهرمان، احمد، فلور رنگی ایران، مؤسسۀ تحقیقات جنگلها ومراتع و دانشگاه تهران، تهران، کد ۰۵۲ / ۰۰۱ / ۰۵۵؛ مبین، صادق، رستنیهای ایران، فلور گیاهان آوندی، تهران، ۱۳۵۸ ش؛ مظفریان، ولی‌الله، رده‌بندی گیاهی، تهران، ۱۳۷۹ ش؛ همو، درختان و درختچه‌های ایران، تهران، ۱۳۸۳ ش؛ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، ۱۳۷۴ ش؛ نیز: Ghahreman, A. and F. Attar, Biodiversity of Plant Species in Tehran Megalopolis, Tehran, ۲۰۰۱; Mozaffarian, V., A Dictionary of Iranian Plant Names, Tehran, ۱۹۹۶. [ویرایش] ۷ - پانویس
[ویرایش] ۸ - منبعمیرانصاری،هما،مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی،دانشنامه تهران بزرگ،ج۱، ص۱۲۱۷. رده‌های این صفحه : گیاهان دارویی تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
