دکاکین و املاک آقا غلامحسین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آقا غلامحسین، دکاکین و املاک \dakākīn va(o) amlāk-e āqā qolām-hoseyn\، بناهایی واقع در محلۀ
چاله‌میدان در
تهران عهد ناصری.
[ویرایش]
در «نقشۀ نجم‌الدوله» (۱۳۰۹ ق/ ۱۸۹۲ م) از دارالخلافه، در شمال شرقی محلۀ چاله‌میدان و خیابان
دروازه‌دولاب، همجوار با جنوب غربی «
مزرعۀ ورثۀ فخرالدوله»، دکاکین و املاک آقا غلامحسین جانمایی گشته است. این املاک بنابر همین نقشه، مقابل «کوچۀ
حمام دوستعلی خان» جای داشته است.
[ویرایش]
محدوده‌ای که در «نقشۀ
نجم‌الدوله» املاک آقا غلامحسین در آن واقع شده، بنابر «نقشۀ کرشیش»، منطبق با بخشی از ضلع شرقی حصار
شاه‌تهماسبی است
که در ۱۲۸۵ ق/ ۱۸۶۸ م، به دستور
ناصرالدین شاه به‌همراه دیگر بخشهای حصار تخریب گشت. خیابان دروازه‌دولاب نیز از جملۀ خیابانهایی است که در دورۀ ناصری پدید آمد و بر جای قسمتی از
حصار صفوی، از شمال به جنوب کشیده شد. ازاین‌رو، می‌توان یقین حاصل کرد که املاک و دکاکین آقا غلامحسین پس از شکل‌گیری این خیابان احداث شده باشد. بنابراین، زمان ساخت این املاک به سالهای بعد از ۱۲۹۰ ق/ ۱۸۷۳ م بازمی‌گردد.
[ویرایش]
در آمار
اخضرعلیشاه از دارالخلافه در ۱۳۲۰ ق، در فهرست «دکاکین از دَمِ
باغ پستۀ بیک الى
امامزاده یحیی» این‌گونه ثبت شده است: «دکاکین بیرون آقا غلامحسین خزانه ۳».
بنابر آمار یادشده، به نظر می‌رسد آقا غلامحسین خزانه همان آقا غلامحسین باشد که در «نقشۀ نجم‌الدوله» املاک به نام او نوشته شده است؛ بااین‌وصف، می‌توان چنین پنداشت که تا یک دهه پس از چاپ «نقشۀ نجم‌الدوله»، وی هم‌چنان صاحب ۳ باب دکان در آن محدوده بوده است.
[ویرایش]
آقا غلامحسینْ تحویلدار خزانه در دوره‌ای از سلطنت ناصرالدین شاه بوده که اعتماد‌السلطنه در یادداشتهای روزانه‌اش در سالهای ۱۳۱۱-۱۳۱۳ ق چند بار از او یاد کرده است؛ یک‌بار از دست‌بردن وی در کیسه‌های پول که از طرف شاه به مردم در آغاز سال نو اهدا می‌شد و بار دیگر از تنبیه سخت او در میدان توپ‌خانه به‌دلیل بی‌توجهی به نـایب‌السلطنه
کامران‌میرزا.
[ویرایش]
وضعیت املاک و دکاکین آقا غلامحسین از ۱۳۲۰ ق به‌بعد بر ما روشن نیست و با توجه به تغییرات گسترده‌ای که تهران از اوایل دورۀ پهلوی و پس‌ازآن به خود دیده است، جانمایی این املاک نیز چندان آسان نمی‌نماید. اما محدودۀ کنونی این املاک را می‌توان در کنارْ‌گذر ضلع شمال شرقی روگذر خیابان
ری تخمین زد.
[ویرایش]
[ویرایش]
•
مرادخانی، امیرحسین، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آقا غلامحسین، دکاکین و املاک»، صفحه۴۲۴.
