دفتر سازمان ملل متحد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سازمان ملـل متحـد، دفتـر daftar-e sāzmān-e melal-e mottahed ، اداره‌ای متشکل از ۱۷ دفتر عملیاتی سازمان ملل متحد مستقر در ایران، واقع در محلۀ
دروس،
بلوار شهرزاد، در محدودۀ
منطقۀ ۳ شهرداری تهران.
[ویرایش]
سازمان ملل متحد تنها سازمانی است که همۀ کشورهای جهان در آن عضوند؛ از این‌رو، دفترهای این سازمان در همۀ کشورهای جهان و از آن جمله ایران به فعالیت می‌پردازند. ایران یکی از ۵۰ کشور بنیان‌گذار سازمان ملل متحد است و از نخستین سال تأسیس این سازمان (۱۹۴۵ م/ ۱۳۲۴ ش)، تاکنون، ارتباط مداومی میان آنها برقرار است.
[ویرایش]
براساس تفاهم‌نامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد، تأسیس دفترهای نمایندگی در کشورها براساس درخواست کشور میزبان صورت می‌پذیرد. دفتر نمایندگی این سازمان در ایران در ۱۳۲۹ ش/ ۱۹۵۰ م، با مجوز رسمی تأسیس شد تا از این طریق در عملیات بشردوستانه، حفاظت از محیط زیست، مبارزه با بیماریها، تحکیم توسعۀ پایدار، کاهش فقر و جز آنها با کشور میزبان همکاری کند.
[ویرایش]
کارگزاری‌های سازمان ملل متحد در ایران عبارت‌اند از:
هماهنگ‌کنندۀ مقیم به‌عنوان نمایندۀ دبیرکل سازمان ملل متحد در ایران، مسئولیت کلی هماهنگی فعالیتهای عملیاتی سازمان ملل متحد را در سطح کشور برعهده دارد. هماهنگ‌کنندۀ مقیم حق مداخله در امور کارگزاریها را ندارد، و همچون سفرا، استوارنامۀ خود را به وزارت امور خارجه تقدیم، و پس از تأیید و پذیرش کشور میزبان، فعالیت خود را به صورت رسمی در این سمت آغاز می‌کند. از زمان تأسیس دفتر این سازمان در ایران تاکنون ۱۶ هماهنگ‌کنندۀ مقیم و ۴ سرپرست از ملیتهای بریتانیایی، آمریکایی، آلمانی، ایتالیایی و نروژی به ایران فرستاده شده‌اند.
این سازمان با شعار اصلی وجود دنیایی عاری از گرسنگی و سوء تغذیه، به صورت پایدار و مداوم به بهبود استانداردهای زندگی همگان، به‌ویژه فقیرترین افراد، در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌پردازد. ایران از ۱۳۳۲ ش/ ۱۹۵۳ م، به عضویت این سازمان درآمده است. افزایش پایدار تولیدات دامی؛ مدیریت و استفادۀ پایدار از ذخایر شیلاتی و آبزیان؛ و مدیریت پایدار جنگلها و درختان، زمین، آب و منابع ژنتیکی ازجملۀ اولویتهای این سازمان در ایران و دیگر کشورها ست.
سازمان یونسکو که با هدف ایجاد صلح در اذهان بشریت در ۱۹۴۵ م، تأسیس شده است، در زمینه‌های آموزش، علوم طبیعی، فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات، علوم انسانی و همچنین برخی از زمینه‌های تخصصی همچون جنسیت، جوانان، فرهنگ صلح، گفت‌وگوی بین تمدنها، ایدز و توسعۀ پایدار به فعالیت می‌پردازد. کشور ایران در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸ م به عضویت سازمان یونسکو درآمد و از آن تاریخ تاکنون در زمینه‌های یادشده همکاری گسترده‌ای با این سازمان داشته است. این زمینه‌ها را می‌توان ازجملۀ برنامه‌های سازمان یونسکو در ایران برشمرد:
برگزاری اجلاس منطقه‌ای «آموزش برای همه» در اصفهان (۱۳۸۵ ش/ ۲۰۰۶ م)؛ تدوین الگوی برنامه‌ریزی آموزشی در سطح ملی و استانی؛ همکاری در زمینۀ تأسیس دبیرخانۀ ملی «آموزش برای توسعۀ پایدار» در وزارت آموزش و پرورش، و آموزش پیشگیری از ایدز؛ ارتقای مدیریت منابع آب با همکاری وزارت نیرو؛ حمایت از مراکز وابسته به یونسکو در ایران، شامل مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری در تهران و مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی و آبی در یزد؛ حمایت از حفظ آثار جهانی طبیعی در زمینۀ علوم طبیعی؛ حمایت از آثار ثبت‌شدۀ ایران در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو؛ طرح جامع مدیریت و پروژه‌های آزمایش حفاظتی برای «بم و منظر فرهنگی آن» به‌عنوان میراثی جهانی؛ فعالیتهای حفاظتی در چغازنبیل؛ آموزش در زمینۀ تقویت مدیریت موزه‌ها؛ ارتقای گفت‌وگو میان فرهنگها و مذاهب در منطقه؛ حمایت از توسعه، بازاریابی و محافظت از طرح صنایع دستی در حیطۀ فرهنگی؛ و در زمینۀ ارتباطات و اطلاعات، برگزاری کارگاههای آموزشی دربارۀ ایدز، پناهندگان، تسهیل دسترسی به اطلاعات برای معلولان و زمین‌لرزه.
این سازمان در ۱۹۴۸ م/ ۱۳۲۷ ش، با هدف دستیابی مردم به بالاترین سطح سلامت تأسیس شد. ارتباط ایران و این سازمان از ۱۳۳۴ ش/ ۱۹۵۵ م، با توافق برای همکاری آغاز گردید، اما دفتر نمایندگی این سازمان مدتها بعد، در ۱۳۶۳ ش/ ۱۹۸۴ م در تهران راه‌اندازی شد. همتای اصلی سازمان جهانی بهداشت در ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. هدف اصلی همکاری این سازمان با ایران، در اختیار قرار دادن پشتیبانی فنی در چارچوب کلی اولویتهای جهانی، منطقه‌ای و کشوری است.
در ۱۹۶۱ م/ ۱۳۴۰ ش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامۀ مشترکی برای تأسیس برنامۀ جهانی غذا تصویب کردند. وقوع زلزلۀ بوئین‌زهرا در ایران ازجملۀ حوادثی بود که ضرورت تأسیس این سازمان را اثبات کرد. دفتر مرکزی این سازمان در رم، پایتخت ایتالیا ست. کمک به کشورهای کمتر توسعه‌یافته و کم‌درآمد که قربانیان بلایای طبیعی، پناهندگان، آوارگان و نیازمندان در آنها با کمبود مواد غذایی روبه‌رو هستند، ازجملۀ وظایف این سازمان است.
دفتر برنامۀ جهانی غذا برای نخستین‌بار در ۱۹۷۱ م/ ۱۳۵۰ ش در ایران گشایش یافت و تا ۱۹۷۹ م/ ۱۳۵۸ ش در پروژه‌های غذارسانی متعددی شرکت کرد. در ۱۳۶۶ ش/ ۱۹۸۷ م دولت جمهوری اسلامی ایران، طی درخواستی، بار دیگر از این دفتر برای ارائۀ کمکهای غذایی به پناهندگان عراقی و افغانی دعوت به عمل آورد و بدین ترتیب، این دفتر از آن تاریخ تاکنون فعالیتهای خود را در ایران از سر گرفته است.
این سازمان تشکیلاتی بین دولتی است که در ۱۹۵۱ م/ ۱۳۳۰ ش، با هدف سامان‌دهی امور مهاجرت در سرتاسر جهان تأسیس شد. سازمان بین‌المللی مهاجرت فعالیت خود را در ایران در ۱۳۶۹ ش و با تمرکز بر تخلیۀ اتباع کشورهای ثالث در جریان درگیریهای عراق و کویت آغاز کرد. در ۱۳۷۴ ش، ایران به‌عنوان عضو ناظر شورای حکام این سازمان درآمد و درنهایت در ۱۳۸۰ ش، به‌عنوان عضو کامل شورای حکام پذیرفته شد.
بازگرداندن نزدیک به ۰۰۰‘۳۷۰ تن از اتباع افغانستان طی برنامۀ مشترک ایران، سازمان بین‌المللی مهاجرت و کمیساریای عالی پناهندگان از فعالیتهای سازمان بین‌المللی مهاجرت در ایران است. این سازمان از ۱۳۸۳ ش تاکنون (۱۳۹۰ ش)، با تغییر دیدگاه «پناهنده‌محور» خود در ایران و تبدیل آن به یک دیدگاه راهبردی «برنامه‌مدار» با هدف یاری این کشور در زمینۀ مدیریت مهاجرت و حل چالشهای جدید فراروی آن، رویکرد جدیدی را آغاز کرده است. مبارزه با قاچاق انسان، مهاجرت نیروی کار، و بازگشت داوطلبانه و استقرار مجدد، از هدفهای اصلی این سازمان به‌شمار می‌آید.
این صندوق کارگزاری بین‌المللی مربوط به توسعه است که از حقوق همۀ افراد برای برخورداری از زندگی سالم و فرصتهای برابر حمایت می‌کند. این صندوق در ۱۹۶۲ م/ ۱۳۴۱ ش فعالیت خود را آغاز کرد و در ۱۹۷۲ م/ ۱۳۵۱ ش، تحت ادارۀ مستقیم مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت. این کارگزاری از ۱۹۹۴ م/ ۱۳۷۳ ش، به‌عنوان نهاد اصلی سازمان ملل متحد برای پیگیری و اجرای برنامۀ برگزاری کنفرانس بین‌المللی جمعیت و توسعه، برگزیده شد. ایران از ۱۳۴۹ ش/ ۱۹۷۰ م همکاری خود را به صورت پروژه‌ای با این صندوق آغاز کرد و از ۱۳۶۹ ش/ ۱۹۹۰ م، اجرای برنامه‌های پنج‌سالۀ کشوری مورد پیگیری قرار گرفت. کاهش مرگ‌ومیر زنان بر اثر زایمان و حاملگی، و نیز کاهش مرگ‌ومیر نوزادان از دستاوردهای همکاری این صندوق با ایران به شمار می‌آید.
این بخش در واقع بانک اطلاعاتی جهانی است که اطلاعات مرتبط با کاهش سوانح، فعالیتهای مرتبط با افزایش آگاهی عمومی، کتابها، مقالات و گزارشهای منتشرشده را در زمینۀ مدیریت بحران در خود جای‌می‌دهد. دفتر ارتباطی ISDR با اکو در ۱۳۸۶ ش/ ۲۰۰۷ م در
تهران راه‌اندازی شد. این دفتر به دنبال کاهش خطرپذیری سوانح در کشورهای عضو سازمان اکو ست.
این دفتر در ایران در ۱۳۷۸ ش/ ۱۹۹۹ م، با هدف به حداقل رساندن پیامدهای ناشی از مواد مخدر افتتاح شد. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در ۱۳۸۴ ش/ ۲۰۰۵ م، برنامۀ سه‌سالۀ چارچوب راهبردهای ایران را با بودجۀ ۲۳میلیون‌دلاری تنظیم کرد. هدف از این کار تقویت همکاریهای متقابل میان همۀ طرفهای کشوری و گروه کشورهای اهداکنندۀ بین‌المللی در راستای تضمین مشارکت و تأمین مالی پروژه‌های مقابله با مواد مخدر و پیشگیری از جرم بود. این پروژه‌ها به ۳ دستۀ مقابله با عرضۀ مواد مخدر، کاهش تقاضای مواد مخدر و حاکمیت قانون تقسیم می‌شوند.
این دفتر در ۱۹۹۱ م/ ۱۳۷۰ ش، با هدف تقویت پاسخ‌گویی سازمان ملل متحد به بحرانهای ناشی از درگیریهای مسلحانه و بلایای طبیعی تشکیل شد. در ۱۳۷۹ ش/ ۲۰۰۰ م، نخستین دفتر موقت تیم کشوری دفتر ملل متحد برای هماهنگی امور انسان‌دوستانه (اوچا) در ایران، برای هماهنگی پاسخ به نیازهای انسان‌دوستانۀ مردم جنگ‌زدۀ افغانستان و عراق تأسیس شد. دفتر دائمی اوچا در ایران فعالیت خود را از ۱۳۸۲ ش/ ۲۰۰۳ م، هم‌زمان با وقوع زلزلۀ بم آغاز کرده است.
نخستین مجمع عمومی ملل متحد در ۱۹۴۶ م/ ۱۳۲۵ ش، ادارۀ اطلاعات همگانی (DPI) را تأسیس کرد. این دفتر فعالیتهای خود را در ایران از ۱۳۲۹ ش/ ۱۹۵۰ م آغاز نمود. هرچند فعالیتهای این مرکز از ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۱ م، به حالت تعلیق درآمد، از ۱۳۷۳ ش/ ۱۹۹۴ م تاکنون به طور گسترده ادامه دارد. این دفتر به‌عنوان رابط فعال بین سازمان ملل متحد و رسانه‌های محلی، مؤسسات آموزشی، سازمانهای دولتی و جامعۀ مدنی، دربارۀ همۀ فعالیتهای سازمان ملل متحد اطلاعات عمومیِ به‌روز و جدیدی را ارائه می‌کند و اولویتهای اخیر آن بر اهداف توسعۀ هزاره، اصلاحات در سازمان ملل، حقوق بشر شامل شورای حقوق بشر و حفظ صلح قرار گرفته است.
این سازمان در ۱۹۶۶ م/ ۱۳۴۵ ش تأسیس، و در ۱۹۸۵ م/ ۱۳۶۴ ش به یکی از آژانسهای تخصصی سازمان ملل تبدیل شد. این آژانس عهده‌دار ترویج توسعۀ صنعتی در جهانِ در حال توسعه است. سازمان توسعۀ صنعتی ملل متحد در ۱۳۷۸ ش/ ۱۹۹۹ م با هدف پشتیبانی از اولویتهای صنعتی ایران، در این کشور تأسیس شد. برقراری ارتباط نزدیک با وزارتخانه‌ها، نهادهای دولتی و خصوصی مؤسسات مدنی و تحقیقاتی و همچنین بخش خصوصی از وظایف این دفتر است. کاهش فقر از طریق ایجاد فرصتهای اشتغال، ایجاد درآمد از طریق تقویت توسعۀ پایدار، ارتقای توسعۀ صنعتی بخشهای غیرنفتی و درنتیجه کمک به از بین بردن دشواریهای معیشتی از برنامه‌های مورد پیگیری این سازمان در ایران‌اند.
این کمیساریا که فعالیت آن کاملاً غیرسیاسی و صرفاً بشردوستانه و اجتماعی است، در ۱۹۵۰ م/ ۱۳۲۹ ش، توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس شد. هماهنگ کردن و هدایت حرکتهای بین‌المللی در زمینۀ حمایت جهانی از پناهندگان و حل مشکلات آنها، ازجملۀ وظایف کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به شمار می‌رود. این کمیساریا در ۱۳۶۳ ش/ ۱۹۸۴ م دفتر خود را در ایران تأسیس کرد و در پی هجوم پناهندگان عراقی پس از جنگ دوم خلیج فارس در ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۹۱ م و با آغاز برنامۀ بازگشت پناهندگان افغانی به این کشور در ۱۳۷۱ ش/ ۱۹۹۲ م، حضور و فعالیت خود را در این کشور گسترش داد.
این سازمان در ۱۹۴۶ م/ ۱۳۲۵ ش به نام صندوق بین‌المللی سازمان ملل برای کودکان و با هدف یاری رساندن به کودکان آسیب‌دیده از پیامدهای جنگ جهانی دوم، تأسیس شد. سازمان یونیسف در دهۀ ۱۹۵۰ م/ ۱۳۳۰ ش از شرایط اضطراری خارج شد و به نهادی برای توسعۀ اجتماعی کودکان ارتقا یافت. در ۱۳۲۹ ش/ ۱۹۵۰ م، پس از مراجعۀ ایران به سازمان جهانی بهداشت و یونیسف برای مبارزه با بیماری سل، همکاری با این سازمان و حضور آن در ایران آغاز شد. در سالهای بعد، آموزش و دادرسی ویژۀ نوجوانان نیز به‌عنوان حوزه‌های مهم همکاری به این برنامه‌ها افزوده شد.
همچنین زلزله‌خیز بودن ایران، یونیسف را برای انجام‌دادن کمکهای انسان‌دوستانه در این زمینه ترغیب نموده است.
۱۰ کارگزاری سازمان ملل متحد سازمانهای پشتیبان این برنامه را تشکیل می‌دهند؛ این کارگزاریها عبارت‌اند از:
کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان،
صندوق کودکان ملل متحد، برنامۀ جهانی غذا، برنامۀ توسعۀ ملل متحد،
صندوق جمعیت سازمان ملل،
دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد،
سازمان جهانی کار،
سازمان آموزش علمی و فرهنگی ملل متحد،
سازمان جهانی بهداشت و
بانک جهانی.
این برنامۀ مشترک به طور رسمی از آغاز سال ۱۹۹۴ م/ ۱۳۷۳ ش، در پاسخ به مصوبۀ شورای اقتصادی ـ اجتماعی ملل متحد، و در ۱۹۹۶ م/ ۱۳۷۵ ش برای ایجاد هماهنگی بیشتر، بین نمایندگیهای مختلف سازمان که در زمینۀ ایدز به فعالیت می‌پردازند، تأسیس شد. ایران از آغاز سال ۱۳۸۷ ش/ ۲۰۰۸ م به مدت ۳ سال به عضویت هیئت هماهنگ‌کنندۀ این برنامه برگزیده شد. دفتر برنامۀ مشترک ملل متحد در زمینۀ ایدز برای کنترل همه‌گیری این بیماری در ایران، گروههایی را که بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند، شناسایی، و نظارت بر آنها را آغاز کرده است.
این نهاد که در ۱۹۶۵ م/ ۱۳۴۴ ش با رأی مجمع عمومی سازمان تأسیس شد، کشورها را به دانش، تجارب و منابع یکدیگر پیوند می‌دهد و از ایجاد تحول در آنها با هدف کمک به مردم برای سازندگی بهتر حمایت می‌کند. کمک به کشورها در زمینۀ دستیابی به آرمانهای توسعۀ هزاره و کاهش فقر انسانی، توسعه و تحکیم حکومت‌مداری صحیح و حقوق بشر، حفظ پایدار محیط زیست و استفادۀ بهینه از منابع انرژی برای توسعۀ پایدار، تقویت ظرفیتهای ملی در پیشگیری از بحرانها و بلایا و بازسازی و پیشگیری از گسترش ایدز و ویروس آن به‌عنوان چالش در مقابل توسعه، اولویتهای اساسی برنامۀ توسعۀ ملل متحدند. نمایندۀ مقیم برنامۀ توسعۀ ملل متحد در هر دفتر کشوری، مسئولیت هماهنگی کل نظام ملل متحد در آن کشور را در امور توسعه نیز برعهده دارد.
این دو سازمان از زمان بروز جنگ در دو کشور
افغانستان و
عراق در ایران تأسیس شده‌اند. تضمین گفتمان و مذاکرۀ منظم با ایران دربارۀ روند مستمر صلح در این کشورها و همکاریهای منطقه‌ای، از وظایف این دو دفتر است که از سوی ادارۀ عملیات حافظ صلح متحد هدایت می‌شود.
همچنین ۱۲ گروه موضوعی در زمینه‌های ایدز، جنسیت، انرژی، مواد غذایی، ارتباطات، تقویت ظرفیتها برای اهداف توسعۀ هزاره و جز آنها زیر نظر سازمان ملل متحد در ایران فعالیت می‌کنند.
دفتر سازمان ملل متحد در ایران از زمان استقرار در این کشور در خیابان بندر پهلوی سابق در رشت مستقر بود، اما از ۱۳۸۳ ش/ ۲۰۰۴ م به بلوار شهرزاد تهران، واقع در محلۀ دروس انتقال یافت. این سازمانها و دفترها عمدتاً در همین ساختمان، و شماری از آنها در خیابانهای اطراف و برخی دیگر نیز در وزارتخانه‌های مرتبط مستقرند که از آن جمله می‌توان به استقرار سازمان یونسکو در مجموعۀ فرهنگی سعدآباد، سازمان جهانی بهداشت در وزارت بهداشت واقع در شهرک غرب، و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در وزارت جهاد کشاورزی واقع در بلوار کشاورز اشاره کرد.
[ویرایش]
سازمان ملل متحد در ایران، نظام ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران، تهران، ۱۳۸۷ ش.
قائم‌مقامی فراهانی، نازنین (کارشناس مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد)، مصاحبه با مؤلف.
مجتهد شبستری، علی‌اشرف (مدیر دفتر هماهنگی امور انسان‌دوستانۀ سازمان ملل متحد در ایران)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش]
•
مرادیان منفرد، علی‌محمد، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «سازمان ملل متحد، دفتر»، صفحه۹۶۶.
