درّوس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دروس darrūs ، سابقاً از روستاهای تابع
شمیران، و امروزه محله‌ای در شمال تهران واقع در
منطقۀ ۳ شهرداری تهران.
[ویرایش]
دروس از شمال به
خیابان دولت، از جنوب به
بلوار شهرزاد، از شرق به
خیابان پاسداران (سلطنت‌آباد سابق)، و از غرب به
قلهک محدود می‌شود. دروس تا چند دهۀ پیش، در زمرۀ آبادیهای شمیران، و از مناطق ییلاقی شهر تهران به شمار می‌رفت، اما هم‌اکنون با گسترش سریع تهران، به صورت یکی از محلات مسکونی داخل محدودۀ شهر درآمده است.
[ویرایش]
براساس نوشتۀ فرهنگ جغرافیایی ایران (چ ۱۳۲۸ ش)، دروس در آن زمان در فاصلۀ ۴کیلومتری جنوب‌شرقی
تجریش قرار داشته، و جمعیت آن بالغ بر ۵۰۰ تن بوده است. در همین وقت، بیشتر ساکنان این روستا به کشاورزی اشتغال داشته‌اند و محصول اصلی آن غلات بوده است.
امروزه نسبت به عصر قاجار اندکی از وسعت دروس کاسته شده است، زیرا در آن زمان از سمت شمال تا
رستم‌آباد و
چیذر امتداد می‌یافت و
اختیاریه نیز پیش از آنکه جزو محدودۀ تهران بزرگ درآید، ازجمله روستاهای اطراف دروس، و تابع آن محسوب می‌گردید.
[ویرایش]
دروس از آبادیهای باستانی حوزۀ تهران، و نام آن نیز از اسامی قدیم بود؛ به عقیدۀ کسروی نام آن در اصل گروس بوده است و چون حروف «د» و «گ» قابل تبدیل و نزدیک به هم بوده‌اند، به همدیگر تبدیل شده‌اند.
[ویرایش]
در ۱۳۲۱ ش، تعدادی ظروف ساده و تیره‌رنگ در سمت شمال‌شرقی باغ مسکونی
مخبرالسلطنه (هدایت) در دروس پیدا شد که مربوط به هزارۀ ۲ ق‌م بود. این اشیاء توسط مخبرالسلطنه به موزۀ ایران باستان اهدا شد. این مجموعه عبارت بود از ۶ ظرف از جنس خاک رس تیره‌رنگ، یک پارچ با لولۀ روباز به شکل ناودان و با دسته‌ای قائم با برجستگی شاخ‌مانند در بالا، یک ظرف آبکش با قاعدۀ مخروطی و دستۀ قائم، ۳ کاسه که در دستۀ هر کدام حلقه‌ای افقی است و یک پارچ پیازی‌شکل. سفالینه‌های مزبور علی‌الظاهر به دورۀ اخیر ساخت‌وساز ظروف خاکستری مربوط‌اند که مقارن با عصر دوم آهن در حدود ۱۰۰ تا ۸۰۰ ق‌م بود.
همچنین دو شیء از جنس گل سیاه که با استادی ساخته شده، در این محله یافت شده است.
[ویرایش]
در گذشته، بیشتر ساکنان دروس را ارامنه تشکیل می‌دادند. آنان به کشاورزی اشتغال داشتند و خانه‌هایشان داخل قلعه‌ای بود که در وسط ده قرار داشت.
گاهی بین ارامنه و دیگر ساکنان این آبادی درگیریهایی پیش می‌آمد، چنان‌که در صفر ۱۳۲۸/ مارس ۱۹۱۰ ارامنه تمام آب قنوات آنجا را برای کشاورزی به زمینهای مزروعی خود کشاندند و اجازۀ استفاده از آن را برای تهران و دیگر روستاهای شمیران ندادند؛ از این رو، شمار زیادی از درختان شهر خشکید.
[ویرایش]
در دروس دو رشته قنات وجود داشته است که اکنون هم جریان دارند؛ یکی از آنها که به
قنات نصرت معروف است، در سر چهارراه دروس پدیدار می‌شود و قنات دیگر موسوم به
قنات شیبانی، در شرق دروس جریان دارد.
[ویرایش]
آبادی دروس نیز با گسترش شهر تهران، به تدریج وسعت می‌یافت؛ به گونه‌ای که در ۱۳۳۵ ش و براساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت آن به ۴۲۱‘۴ تن بالغ گردید.
[ویرایش]
نام دروس به عنوان ناحیه‌ای ییلاقی در شمال تهران، از عصر
محمد شاه در کتابها و نوشته‌ها به چشم می‌خورد.
حاج میرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه، در آنجا خانۀ ییلاقی بزرگی برای خود ساخت که بعدها به تصرف مخبرالسلطنه (هدایت) درآمد. دروس در دورۀ
ناصرالدین شاه جزو املاک
دوستعلی خان نظام‌الدوله معیرالممالک قرار گرفت. در این عصر، آبادی مذکور از جمله مراکز تفریحی بزرگان دولت بود و آنان اغلب برای گذراندن تابستان یا شکار یا اسب‌دوانی به آنجا می‌رفتند.
عبدالحسین خان ناصرالسلطنه از رجال عصر ناصری هم در دروس باغ بزرگ و عمارتی برای خود احداث کرد و اعتمادالسلطنه که بعضی اوقات در آن به استراحت می‌پرداخت، در روزنامۀ خاطرات، در چند جا وصف آن را به دست داده است.
[ویرایش]
در اواخر دورۀ قاجار، دروس به مالکیت و تصرف مخبرالسلطنه درآمد. او در آنجا به طور دائم سکونت اختیار کرد و به تدریج توانست ۳ دانگ کلیۀ املاک آنجا را بخرد. مخبرالسلطنه دو دانگ و نیم از این ملک را وقف فرزندانش، و بخشی از آن را موقوف به امور خیریه کرد؛ در بقیۀ اراضی نیز چند عمارت ساخت و از محل درآمد آنها زندگی می‌کرد.
یکی از خانه‌های او در اوج فعالیتهای حزب توده توسط پزشکان آن حزب برای مطب به اجاره گرفته شد، اما عملاً شعبه‌ای از حزب گردید و هدف آن جذب کارگران سازمان صنایع ارتش بود و همین موضوع برای وی نگرانی ایجاد کرد.
مخبرالسلطنه سرانجام، در همان خانۀ قدیمی که روزگاری حاج میرزا آقاسی در آن سکونت داشت، درگذشت. او را در گورستان خانوادگی‌ای که جنب
مسجد هدایت دروس قرار دارد، به خاک سپردند. دفتر موقوفات هدایت هم در جنب این مسجد است.
[ویرایش]
مخبرالسلطنه در املاک وقفی خود در دروس چند مؤسسۀ اجتماعی احداث کرد: بیمارستان هدایت که هم‌اکنون در دروس دایر و برقرار است، در ۱۳۳۱ ش در زمینی به مساحت ۰۰۰‘۴ مـ۲ توسط وی ساخته شد.
مساحت زیربنای بیمارستان در آغاز ۴۰۰ مـ۲، و مشتمل بر ۱۰۰ تختخواب بود. این بیمارستان ویژۀ کارگران احداث، و ۹۹ ساله بدون دریافت اجاره‌بها به صندوق تعاون و بیمۀ کارگران واگذار شد.
مخبرالسلطنه غیر از بیمارستان، مسجد، حمام و مدرسه‌ای هم در دروس بنا کرده است.
مسجد هدایت ۰۰۰‘۱ مـ۲ وسعت دارد و مدرسه هم به وزارت آموزش و پرورش اهدا شده است. هدایت افزون بر اینها، حدود ۰۰۰‘۱۲ مـ۲ از اراضی دیگر خود را نیز برای ساختن بیمارستانی دیگر وقف کرد که اکنون
بیمارستان لبافی‌نژاد واقع در بوستان نهم پاسداران در آن ساخته شده است.
[ویرایش]
[ویرایش]
•
آل‌داود، علی، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «دروس»، صفحه۸۶۶.
