جماران (محله)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
روستایی کهن از توابع قصران خارج و امروزه محله‌ای در شمیران واقع در منطقۀ ۱ شهرداری تهران.
[ویرایش]
امروزه جماران از دو محلۀ بالا و پایین تشکیل شده است که هنوز هم به همین نام معروف‌اند. محلۀ جماران از جنوب به محلۀ دزاشیب، از شرق به منظریه، از غرب به محلۀ امامزاده قاسم، و از شمال به حصارک محدود می‌شود
[ویرایش]
در منابع تاریخی، از جماران با نام جاموران، از توابع ری در قصران خارج یاد شده است .ظاهراً برای نخستین‌بار، نام جماران به صورت جاموران، در اشاره به محدثی شیعی به نام ابوعبداللٰه جامورانی رازی که احتمالاً در سدۀ ۳ ق می‌زیسته، از سوی احمد بن محمد برقی (د ۲۷۴ ق) و محمد بن حسن صفار (د ۲۹۰ ق) (ص ۳۶۶) یاد شده است. به نوشتۀ رافعی قزوینی، پس از فتوحات اعراب در ایران و دستیابی آنان به سرزمین ری، سپاهیان عرب در چند نقطۀ آن ازجمله جاموران یا جماران مستقر شدند. اگر این نوشته درست باشد، می‌توان گفت که جاموران یا جماران در زمان فتوحات عربها در ایران، روستایی آباد بوده است و دیرینگی آن نیز به پیش از اسلام بازمی‌گردد.
از تاریخ جماران تا پیش از دورۀ قاجار، آگاهی‌ای بیش از این در دست نیست؛ تنها می‌دانیم پس از آنکه آقا محمد خان قاجار تهران را به پایتختی برگزید، روستاهای کوهپایه‌های شمیران، ازجمله جماران به تابستانگاه و تفرجگاه تهرانیان بدل شد و مورد توجه قرارگرفت (اعتمادالسلطنه، ۴/ ۲۲۵۰). از آن پس، در منابع تاریخی ذیل شرح سفرهای ییلاقی شاهان قاجار، و یا در سفرنامه‌ها از این روستاها یاد شده است. در دورۀ ناصری، جماران دارای چند باب دکان از قبیل عطاری، بقالی و قصابی، و حدود ۴۰ تا ۵۰ باب خانه، یک حمام، مسجد و تکیه بوده است. آقا سید محمدباقر جمارانی، از اعیان و روحانیان آن زمان، در جماران املاک، قنات، باغ و عمارتی ممتاز داشته است .
جماران در سالهای میانی دهۀ ۱۳۳۰ ش، دارای ۷۳۸ تن جمعیت بوده است و در تابستانها، حدود ۲۰ خانوار به این جمعیت افزوده می‌شد. در سرشماری سال ۱۳۳۵ ش، جمعیت روستای جماران به ۱۸۰‘۱ تن افزایش یافت که حکایت از آبادانی آنجا دارد. روستای جماران نیز همانند دیگر روستاهای شمیران، با گسترش کالبدی شهر تهران در دهۀ ۱۳۴۰ ش، به یکی از محله‌های شمال شهر تهران بدل شد.
با وجود دیرینگی بسیار جماران، این منطقه حتى تا به امروز نیز بخشی از هویت تاریخی خود را حفظ کرده و همچنان می‌توان خانه‌های قدیمی کاهگلی با سقفهای چوبی و کوچه‌های تنگ و باریک را در آن مشاهده کرد؛ اما امروزه، در پی ساخت‌وسازها، شماری از خانه‌های قدیمی و باغهای مصفای آن تخریب، و به آپارتمان بدل شده‌اند.
[ویرایش]
جماران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، محل رفت‌وآمد بسیاری از چهره‌های مبارز روحانیت بود. پس از انقلاب اسلامی نیز حضور و سکنا گزیدن
امام خمینی در این محله موجب شد تا جماران به کانون تصمیم‌گیری و هدایت ایران بدل شود و شهرتی جهانی پیدا کند.
امام خمینی در ۱۳۵۹ ش در محلۀ جماران اقامت گزید و در
حسینیه‌ای در همان محل (نک : ادامۀ مقاله)، به سخنرانی می‌پرداخت.
از چهره‌های سرشناس جماران می‌توان از آیت‌الله
سید حسن امام‌جمارانی،
سید محمدباقر جمارانی،
سید جعفر هاشمی جمارانی، سزاوار و وحید تنکابنی نام برد.
حمـام قدیمی جماران با مساحتی حدود ۳۰۰ مـ۲ تا سالهای دهۀ ۱۳۷۰ ش موجود بود؛ مغازۀ عطاری با قدمتی ۱۵۰ساله، بوستان جماران،
مسجد جامع جماران واقع در کوچۀ نیایش با مساحت ۹۰۰ مـ۲، و دو درخت چنار ۸۰۰ ساله واقع در میدان جماران از مراکز تاریخی، مذهبی و آثار طبیعی جماران به شمار می‌آید. اهالی محلۀ جماران در شبهای جمعه پیرامون درخت چنار که به «زیارتک» معروف است، شمع روشن می‌کنند و نذری می‌دهند.
