|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - موقعیت جغرافیاییمکان بیمارستان نزدیک پارک امین‌الدوله [۱]
سالور، قهرمان میرزا (عین‌السلطنه)، روزنامۀ خاطرات، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار،ج۱، ص۸۶۵، تهران، ۱۳۷۴ ش
حوالی آب‌سردار، اول خیابان ژاله (مجاهدین اسلام کنونی)، پشت مجلس شورای ملی، مقابل دیوار چاپخانه مجلس بود. [۲]
شهری، جعفر، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم،ج۱،ص۲۹۴،تهران، ۱۳۷۸ ش.
از همین مکان با نشانی خیابان دوشان‌تپه نیز یاد شده است. [۳]
کریمی، علیرضا و علی کریمی، «لهستانیهای مهاجر در ایران (۱۳۲۰-۱۳۲۳ ش)»، تاریخ معاصر ایران،ص۳۵، تهران، ۱۳۷۸ ش، شم ۹.
[ویرایش] ۲ - خدمات پزشکی آمریکاییاننخستین خدمات پزشکی آمریکاییان در تهران پس از استقرار میسیون آمریکایی در تهران و تأسیس مدرسه آمریکایی در این شهر آغاز شد. در ۱۲۹۸ ق/ ۱۸۸۱ م و در دورۀ سلطنت ناصرالدین شاه، میسیونرهای آمریکایی دواخانه‌ای در تهران افتتاح کردند . [۴]
Richter, J., A History of Protestant Missions in the Near East, Edinburgh/ ،page ۳۲۱،London, ۱۹۱۰.
[۵]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور،ص۲۹، بوشهر، ۱۳۹۳ ش
در ۱۳۰۵ ق/ ۱۸۸۸ م، پزشکی آمریکایی به نام تورنس از سوی میسیون آمریکایی مأمور انجام خدمات پزشکی در تهران شد. پس از چندی در ۱۳۰۷ ق/ ۱۸۹۰ م، یک پزشک زن به نام ماری اسمیث نیز به تهران آمد؛ اسمیث به مدت ۳۴ سال در تهران اقامت داشت و به معالجۀ بیماران می‌پرداخت. [۶]
Richter, J., A History of Protestant Missions in the Near East, Edinburgh/ ،page ۳۲۱،London, ۱۹۱۰.
[۷]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص۴۲،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[۸]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور،ص۲۹، بوشهر، ۱۳۹۳ ش
در سال ۱۳۰۹ ق/ ۱۸۹۲ م، و پیش از افتتاح بیمارستان آمریکایی،بیماری وبا در شهر تهران همه‌گیر شد و مردم برای نجات از بیماری، ناگزیر به حومۀ شهر پناه بردند. میسیون آمریکایی بیمارستانی موقت در مسیر تهران به شمیران برپا کرد که در آن چند پرستار به همراه ۶ تن از دانش‌آموزان پسرِ مدرسۀ آمریکایی تهران به مراقبت از بیماران می‌پرداختند. [۹]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص۴۳،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[ویرایش] ۳ - تاسیس بیمارستانمیسیون آمریکایی در ۱۳۰۴ ق/ ۱۸۸۷ م، توانست زمینی برای برپایی بیمارستانی دائمی در تهران خریداری کند. هزینۀ ساخت بنا از سوی یک زن نیکوکار آمریکایی اهل ایلینوی به نام مادام فری تأمین شد و ساختمان بیمارستان را معماری انگلیسی به نام ارنست ترنر ساخت. این بیمارستان در میان آمریکاییان مقیم تهران به مناسبت نام مؤسس آن به بیمارستان فری نیز شهرت داشت. [۱۰]
Heravi, M. and K. K. Key, Iranian-American Diplomacy, USA, ،page ۱۰، ۱۹۹۹
[۱۱]
Foreign Relations of the United States, for the Year ۱۸۸۷, Government Printing Office, Washington D. C., ،page ۹۱۴-۹۱۵، ۱۸۸۸
[۱۲]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور،ص۲۹، بوشهر، ۱۳۹۳ ش
[ویرایش] ۴ - علت تعویق تاسیس بیمارستانناصرالدین شاه نیز در فرمانی، از تأسیس بیمارستان حمایت کرد، گرچه همین فرمان عملاً تأسیس بیمارستان را به تعویق انداخت؛ در فرمان شاه تصریح شده بود که بیمارستان آمریکایی باید یک نفر مؤذن داشته باشد تا در اوقات شرعی مردم را به نماز دعوت کند. همچنین ناصرالدین شاه تأکید داشت که زنان بیمار حق ورود به بیمارستان آمریکایی را ندارند. رعایت این شرایط برای میسیون آمریکایی ناممکن می‌نمود و به همین سبب، راه‌اندازی بیمارستان متوقف شد و دکتر تورنس از سمت خود در ایران استعفا داد و به آمریکا بازگشت. [ویرایش] ۵ - ادامه فعالیت تاسیس بیمارستانمدتی بعد، امین‌الدوله به میسیون آمریکایی اجازه داد که بدون درنظرگرفتن شرایط مورد نظر شاه، بیمارستان را راه‌اندازی کنند. میسیون آمریکایی برای ادارۀ بیمارستان از دکتر ویشارد که سابقۀ طبابت در ایران را داشت، درخواست کرد تا به تهران آمده و مسئولیت بیمارستان را بر عهده گیرد. افتتاح بیمارستان آمریکایی در پاییز ۱۳۱۱ ق/ ۱۸۹۳ م، رسماً با مدیریت دکتر ویشارد آغاز شد. دکتر ویشارد تا ۱۳۲۸ ق/ ۱۹۱۰ م در تهران اقامت داشت. [۱۳]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا،ص۵،تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۱۴]
Richter, J., A History of Protestant Missions in the Near East, Edinburgh/ ،page ۳۲۱،London, ۱۹۱۰
[۱۵]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص۴۲-۴۴،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[ویرایش] ۶ - علت راه اندازی بخش زنان بیمارستاندر سال ۱۳۱۵ ق/ ۱۸۹۷ م، بیمارستان آمریکایی این امکان را یافت که بخشی مستقل ویژۀ زنان دایر سازد. [۱۶]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور،ص۲۹،بوشهر، ۱۳۹۳ ش.
[۱۷]
سالور، قهرمان میرزا (عین‌السلطنه)، روزنامۀ خاطرات، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار،ج۱،ص۸۶۵،تهران، ۱۳۷۴ ش.
ریشتر مورخ میسیون پروتستان، دربارۀ چگونگی راه‌اندازی بخش زنان بیمارستان آمریکایی گزارش داده است که همسر یکی از رجال ایرانی دچار بیماری گشته، و نیازمند عمل جراحی بود. ناصرالدین شاه موافقت کرد که بیمار در بیمارستان آمریکایی تحت عمل جراحی قرار گیرد. نتیجۀ عمل موفقیت‌آمیز بود و بیمار بهبود یافت. انتشار خبر موفقیت این عمل جراحی و نیز اجازۀ ناصرالدین شاه برای ورود زنان به بیمارستان آمریکایی باعث شد که شمار قابل ملاحظه‌ای از بیماران زن اهل تهران برای بهره‌مندی از خدمات درمانی به بیمارستان آمریکایی مراجعه کنند و پزشک زنِ بیمارستان آنها را معاینه کند؛ از فردای روز انتشار خبر، بیمارستان انباشته از زنان بیمار بود. [۱۸]
Richter, J., A History of Protestant Missions in the Near East, Edinburgh/،page ۳۲۲، London, ۱۹۱۰.
در همان سال یک بانوی ثروتمند تهرانی که نامی از او برده نشده است، هزینۀ ساخت بخش زنان بیمارستان آمریکایی را بر عهده گرفت و حتى هزینۀ لوازم و تجهیزات بخش زنان را نیز پرداخت کرد. بخش زنان بیمارستان آمریکایی دارای اتاق عمل نیز بود. [۱۹]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا،ص۵،تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۲۰]
Richter, J., A History of Protestant Missions in the Near East, Edinburgh/ ،page ۳۲۲،London, ۱۹۱۰.
ویشارد ضمن اشاره به حمایت امین‌الدوله از مریض‌خانۀ آمریکایی، یادآور شده است که خانوادۀ امین‌الدوله سرمایۀ مورد نیاز بیمارستان زنان یا بخشی از این سرمایه را در اختیار میسیون آمریکایی قرار دادند. ازآنجاکه او این کمک را مربوط به زمانی می‌داند که امین‌الدوله (د ۱۳۲۲ ق/ ۱۹۰۴ م) درگذشته بود. [۲۱]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا،ص۲۴۱، تهران، ۱۳۶۳ ش.
نمی‌توان تأسیس بخش زنان بیمارستان آمریکایی را در ۱۳۱۵ ق/ ۱۸۹۷ م، به این کمک مربوط دانست..[ویرایش] ۷ - امکانات و خدمات بیمارستانبه گفتۀ دکتر ویشارد، بیمارستان آمریکایی ۴۰ تخت برای بستری بیماران داشت و دارای امکانات مناسب برای جراحی بود و در کنار آن یک پزشک‌خانه (مطب پزشک) نیز دایر بود که سالانه حدود ۲۰هزار بیمار به آن مراجعه می‌کردند. عمده‌ترین جراحیها در بیمارستان به جراحی چشم اختصاص داشت و حدود دوهزار بیمار در بیمارستان آمریکایی جراحی چشم شده بودند. [۲۲]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا،ص ۲۳۴-۲۳۵، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[ویرایش] ۸ - بخش مردان بیمارستانبیمارستان آمریکایی افزون‌بر ارائۀ خدمات درمانی، یک موسسه آموزش پزشکی نیز به شمار می‌رفت. بخش مردان بیمارستان آمریکایی در ۱۳۳۰ ق/ ۱۹۱۲ م و نیز سالهای ۱۳۳۴-۱۳۳۵ ق/ ۱۹۱۶-۱۹۱۷ م، به‌سبب نداشتن پزشک مرد، چندی تعطیل بود و مدتی بعد در ۱۳۳۷ ق/ ۱۹۱۹ م، با آمدن دکتر پُست به تهران دوباره بازگشایی شد. [۲۳]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور، ص۲۹-۳۰، بوشهر، ۱۳۹۳ ش.
[ویرایش] ۹ - عدم دریافت هزینه های درمانیقهرمان میرزا سالور در خاطرات خود نوشته است: در بیمارستان آمریکایی بیش از ۳۰ بیمار بستری هستند. مریض‌خانه دارای عمارت و باغ مفصلی است. از کسانی که توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی را دارند، فقط هزینۀ تهیۀ دارو را دریافت می‌کنند و از افراد بی‌بضاعت همان را هم نمی‌ستانند و رایگان دارو می‌دهند. بیماران بیشتر در روزهای جمعه و دوشنبه به بیمارستان مراجعه می‌کنند. [۲۴]
سالور، قهرمان میرزا (عین‌السلطنه)، روزنامۀ خاطرات، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار،ج۱، ص۸۶۵،تهران، ۱۳۷۴ ش.
[ویرایش] ۱۰ - خدمات بیمارستان با شیوع بیماری وبابا شیوع بیماری وبا در تهران به سال ۱۳۲۲ ق که بیش از یک ماه به درازا کشید، در تهران ۸هزار تن، و در روستاهای نزدیک آن ۵هزار تن دراثر ابتلا به این بیماری درگذشتند. بیمارستان آمریکایی برای خدمات‌رسانی و درمان بیماران، افزون‌بر ساختمان اصلی آن که در شرق تهران قرار داشت، بیمارستانی در غرب شهر و نیز درمانگاهی در تجریش دایر کرد. همچنین در محله یهودیان تهران بیمارستانی برپا شد. [۲۵]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، ص ۲۲۹، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۲۶]
تربیت،ص۱۷۳۵-۱۷۳۶،تهران، ۱۳۲۲ ق، س ۷، شم ۳۵۳.
در این مراکز درمانی ۸۰ تن پزشک، داروساز، پرستار و نیروهای کمکی فعالیت داشتند. دانش‌آموزان مدرسۀ آمریکایی، کارکنان بانک شاهنشاهی، و بسیاری از مسلمانان، مسیحیان، زردشتیان و یهودیان که توانایی کمک به بیماران را داشتند، در این مراکز به کار مشغول بودند. چند درشکه نیز به‌صورت مستمر در شهر به گردش می‌پرداخت و بیمارانی را که در کوچه‌وگذرها ناتوان افتاده بودند، به مراکز بیمارستانی منتقل می‌کرد. در مدت ۲۰ روز، ۴هزار بیمار به این مراکز انتقال داده شدند و همگی به‌صورت رایگان و بدون پرداخت هزینه‌ای، از خدمات درمانی برخوردار گشتند. بااین‌حال از هر ۱۰۰ بیماری که به بیمارستان منتقل شدند، تنها ۴۰ تن زنده ماندند؛ درصورتی‌که بیماران در ابتدای مراحل ابتلا به بیمارستان مراجعه می‌کردند، آمار بهبود آنها به ۵۰٪ افزایش می‌یافت. بیمارستان آمریکایی برای درمان بیماران مبتلا به وبا درمجموع ۵۴۹‘۵ تومان هزینه کرد. [۲۷]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، ص۲۳۳، تهران، ۱۳۶۳ ش.
[۲۸]
تربیت،ص۱۷۳۵-۱۷۳۶،تهران، ۱۳۲۲ ق، س ۷، شم ۳۵۳.
[ویرایش] ۱۱ - منبع تامین هزینه هابخشی از هزینه‌های درمانی بیمارستان از سوی دولت، و بخشی دیگر از طریق اعانه‌های نیکوکاران تأمین می‌شد [ویرایش] ۱۲ - پیشگیری از گسترش بیماری وبابیمارستان برای پیشگیری از گسترش بیماری وبا، دستورالعملی را به‌صورت جزوه به زبانهای فارسی و انگلیسی منتشر کرده بود. [ویرایش] ۱۳ - خدمات کارکنان بیمارستانکارکنان بیمارستان افزون‌بر فعالیتهای درمانی، به جمع‌آوری اجساد مردگانی نیز می‌پرداختند که براثر بیماری جان خود را از دست داده، و در شهر رها شده بودند.. [۲۹]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، ص ۲۲۹-۲۳۰،تهران، ۱۳۶۳ ش.
[ویرایش] ۱۴ - بازدید امین‌السلطان از بیمارستانگفتنی است امین‌السلطان در دوران صدارت خود با حضور وزیرمختار آمریکا از مریض‌خانۀ آمریکایی بازدید کرد. [۳۰]
ویشارد، جان، بیست سال در ایران، ترجمۀ علی پیرنیا، ص ۲۴۰،تهران، ۱۳۶۳ ش.
[ویرایش] ۱۵ - خدمات بیمارستان در هنگام شیوع دیگرباره بیماری وبادر زمان شیوع دیگربارۀ بیماری وبا در تهران به سال ۱۳۳۴ ق/ ۱۹۱۶ م، مریض‌خانۀ آمریکایی را پزشکی به نام دکتر کوک اداره می‌کرد. در آن هنگام کشیشی آمریکایی به نام مستر داگلس در مریض‌خانه ینگه‌دنیایی اقامت داشته است. بیمارستان آمریکایی در این ایام شعبه‌ای در «پـای ماشین» (ایستگاه راه‌آهن تهران ری) داشت و در آنجا به نیازمندان و گرسنگان کمکهای مالی و غذایی ارائه می‌کرد. [۳۱]
حکمت، علی‌اصغر، ره‌آمـوز حکمـت، به کوشش محمد دبیرسیاقی،ج۲، ص۴۴، ۷۲، ۵۰۸، قزوین، ۱۳۸۳ ش.
[ویرایش] ۱۶ - فعالیت بیمارستان پس از جنگ جهانی اولپس از جنگ جهانی اول نیز بیمارستان آمریکایی در تهران ادامۀ فعالیت داد.دکتر بلیر که هم‌زمان با فعالیت در بیمارستان آمریکایی، در دانشکده پزشکی تهران نیز به تدریس بیماریهای چشم، حلق و بینی، و تشریح می‌پرداخت، به‌عنوان پزشک بیمارستان آمریکایی فعالیت داشت. [۳۲]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص۸۴،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[ویرایش] ۱۷ - دیگر دوره های آموزشیبیمارستان آمریکایی هم‌زمان با ارائۀ خدمات درمانی، دوره‌های آموزش پزشکی و پرستاری هم برگزار می‌کرد. [۳۳]
فلور، ویلم، بیمارستانهای ایران در زمان صفویه و قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور،ص۳۱،بوشهر، ۱۳۹۳ ش.
[ویرایش] ۱۸ - رسمیت گواهی‌نامۀ آموزش پزشکیدر دوره مشروطه، گواهی‌نامۀ آموزش پزشکی که از سوی پزشکان بیمارستان آمریکایی صادر می‌گشت، از سوی نهادهای حکومتی و مجلس شورای ملی به رسمیت شناخته می‌شد. [۳۴]
روستایی، محسن، تاریخ طب و طبابت در ایران،ج۱،ص ۴، ۱۸، تهران، ۱۳۸۲ ش.
ازجمله ۳ تن از فارغ‌التحصیلان پزشکی بیمارستان آمریکایی در ۱۳۲۸ ق، پس از گذراندن ۶ سال دورۀ آموزشی، از سوی وزارت معارف اجازۀ طبابت و جراحی دریافت کردند. [۳۵]
روستایی، محسن، تاریخ طب و طبابت در ایران،ج۱،ص ۸۶-۸۷، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۱۹ - علت توقف برنامه آموزشی بیمارستانبرنامههای آموزشی بیمارستان آمریکایی با آغاز جنگ جهانی اول (۱۳۳۲ ق/ ۱۹۱۴ م) متوقف شد و پس از جنگ (۱۳۳۶ ق/ ۱۹۱۸ م) نیز با تأسیس دانشکدۀ پزشکی نیاز به آموزش در بیمارستان آمریکایی نبود. [۳۶]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص ۸۳-۸۴،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[ویرایش] ۲۰ - حضور پزشکان ایرانی در بیمارستانگویا در بیمارستان آمریکایی، پزشکان ایرانی نیز فعالیت داشتند. در یک آگهی در روزنامه رعد، به تاریخ ۲۵ سنبلۀ (شهریور) ۱۲۹۵، چنین نوشته شده است: «دکتر صفرعلی خان طبیب سابق مریض‌خانۀ ینگی‌دنیایی در آخر خط واگون دروازه‌قزوین محکمه (مطب) دارند» [۳۷]
رعد، ص۴، تهران، ۱۳۳۴ ق، س ۷، شم ۲۴۳.
[ویرایش] ۲۱ - توسعه بیمارستاندر سال ۱۳۳۷ ق/ ۱۹۱۹ م، دکتر مکداول ادارۀ بیمارستان آمریکایی تهران را بر عهده داشت. بنای بیمارستان در ۱۳۰۹ ش/ ۱۹۳۰ م گسترش یافت و ۶۰تخت‌خوابی شد. بخشهای تخصصی گوش،چشم و بینی، زایمان، و عکس‌برداری با اشعۀ ایکس نیز به آن افزوده گشت. [۳۸]
الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمۀ سهیل آذری،ص ۸۴-۸۵،تهران، ۱۳۳۳ ش.
[۳۹]
روستایی، محسن، تاریخ طب و طبابت در ایران،صج۱، ص۴۸۳،تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۲۲ - تاسیس بیمارستان دیگری با عنوان آمریکاییگویا فعالیت بیمارستان میسیون آمریکایی در تهران پس از جنگ جهانی دوم پایان یافت و بعدها در سرآب کرج (بلوار کشاورز کنونی) بیمارستان دیگری با عنوان آمریکایی برپا شد که به‌ظاهر از سوی میسیون مذهبی حمایت نمی‌شد. این بیمارستان که بیشتر پزشکان آن ایرانی بودند، تا سالهای میانی دهۀ ۱۳۵۰ ش فعالیت داشت و پس از آن بیمارستان ساسان(ه م) جـای آن را گرفت. [۴۰]
تاج‌بخش، حسن، تاریخ بیمارستانهای ایران،ص۲۱۱، تهران، ۱۳۷۹ ش.
[ویرایش] ۲۳ - پانویس
[ویرایش] ۲۴ - منبع•تاره، مسعود،مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ،برگرفته از مقاله «آمریکایی، بیمارستان پرسبیتری» ص۴۵۵. رده‌های این صفحه : بیمارستان های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
