آبجی گل بهار
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آبجی گل‌بهارābjī gol-bahār، از نمایشهای شادی‌آور زنانه که در تهران و بیشتر مناطق ایران اجرا می‌شده است.
[ویرایش]
این نمایش زنانه که در مقایسه با برخی نمونه‌ها کوتاه‌تر است، در دوره قاجار در مهمانیهای خصوصی زنانه، عروسیها و ختنه‌سورانها با همراهی سازهایی چون تنبک (دنبک) یا دایره (داریه) با شیوه‌ای رقص‌گونه به اجرا درمی‌آمد. با توجه به جنبۀ سرگرم‌کنندگی و محفلی نمایش، حتى اگر نوازنده و ساز در دسترس نبود، موسیقی نمایش با ضرب‌گرفتن بر پشت وسایل خانه، چون سینی و قابلمه فراهم می‌شد.
[ویرایش]
گزارشهایی از اجرای این نمایش دست‌کم تا دهۀ ۱۳۶۰ ش وجود دارد.
[ویرایش]
این نمایش در قالب یک بازی انفرادی با بازی یکی از دختران یا زنان جوان و خوش‌سروزبان که صدای خوبی داشت و در اجرای رقص و حرکات موزون نمایشی توانا بود، اجرا می‌شد.
[ویرایش]
گفتنی است که سبب اشتهار این نمایش به آبجی گل‌بهار یا آبچی گل‌بهـار آن بود که بـازیگر زن، بستـه به روایت نمایش، در ابتدا یا در طول اجرا، گاه شخصی فرضی به نـام آبجی گل‌بهار را مخـاطب قرار می‌داد.
[ویرایش]
داستان از این قرار است که زنی جوان وانمود می‌کند که مشغول شستن لباس شوهر و اقوام شوهرش است. در این حین، هرگاه به شستن لباسهـای خواهرشوهر و مـادرشوهرش می‌پردازد، شروع به اعتراض می‌کند، درحالی‌که هرگاه نوبت به شستن لباسهای شوهر و برادرشوهرش می‌رسد، قربان‌صدقۀ ایشان می‌رود و در هر قسمت به‌تناسب اشعار، ترانه را همراه با حرکات نمایشی ادا می‌کند.
درواقع، داستان نمایش بازتاب زندگی زناشویی بسیاری از زنان، و بستری برای بیان احساسات عروس نسبت به خانوادۀ شوهر بوده است.
[ویرایش]
امروزه برخی از پژوهشگران افزون‌بر سرگرمی، کارکرد روان‌درمانی نیز برای این‌گونه نمایشها قائل شده‌اند؛ چراکه برخی از تماشاگران با موقعیت بازیگر نمایش احساس نزدیکی می‌کردند و بدین‌سان ازنظر روحی حمایت می‌شدند.
[ویرایش]
هرچه بازیگر نمایش خلاق‌تر و طنازتر می‌بود، قدرت و جذابیت نمایش افزون‌تر می‌شد. هنگامی که بازیگر برای افزودن بر جذابیت نمایش، به‌تناسب موقعیتها شروع به رقص می‌کرد، به کلام خود حالت می‌داد، سر و گردنش را با شیوه‌ای خاص تکان می‌داد، ابروی خود را لنگه‌به‌لنگه بالا می‌انداخت و سرانجام اخم می‌کرد و رو در هم می‌کشید، یا رویش گشاده می‌شد و می‌خندید و به ابتکار خود به انواع بداهه‌پردازیها می‌پرداخت؛ درعین‌حال، در برخی از اجراها تماشاگران نیز با بداهه‌پردازیهایی، به جذابیت اجرا می‌افزودند.
[ویرایش]
زنان گاه برای اجرای کامل‌تر نمایش، از وسایلی ساده برای طراحی صحنه استفاده می‌کردند؛ مثلاً یک تشت خالی و چند تکه لباس در میان صحنه می‌گذاشتند.
[ویرایش]
به نظر می‌رسد که این نمایش در بیشتر مناطق ایران اجرا می‌شده است، هرچند تنها چند گزارش محدود از روایتهایی که به‌طورکامل مکتوب شده‌اند، باقی مانده است.
[ویرایش]
[ویرایش]
•
مقرب،نسیم، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ،برگرفته از مقاله «آبجی گل بهار» ص۲۷۵.
