رشته کوه سیاه پلاس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سیاه‌پلاس، رشته‌کوه \ rešte-kūh-e siyāh-pa(e)lās \ ، رشته‌کوهی کوچک واقع در شمال روستاهای
ایرا و
جَوَرد.
[ویرایش]
این رشته‌کوه با درازای بیش از ۱۵ کمـ ، در فاصلۀ ۲۰۰‘۱متری غرب راه ایرا به
دشت لار و در منتهاالیه پیش‌رفتگی خاک شهرستان
دماوند به داخل شهرستان
شمیران قرار دارد. رشته‌کوه سیاه‌پلاس در °۵۱ و ´۵۰ تا °۵۱ و ´۵۳ طول شرقی، و °۳۵ و ´۵۵ تا °۳۵ و ´۵۸ عرض شمالی واقع است و بلندترین قلۀ آن با ۳۷۰‘ ۳ متر از سطح دریا، قلۀ سیاه‌پلاس نام دارد. رشته‌کوه سیاه‌پلاس در جهت غرب به شرق در شمال روستای ایرا واقع در دهستان
لواسان بزرگِ شهرستان شمیران و روستای جورد در دهستان
آبعلی در شهرستان دماوند امتداد یافته است.
[ویرایش]
آبریز دامنه‌های جنوبی این کوه به دو قسمت تقسیم می‌شود:
بخشی از آن به سمت
گردنۀ سیرک‌سر واقع در حدفاصل روستای ایرا و
مزرعۀ شاه‌نشین می‌ریزد و سرچشمۀ رودخانۀ شاه‌نشین را ــ که سرانجام
رودخانۀ لوارک نامیده می‌شود ــ تشکیل می‌دهد و به دریاچۀ
سد لتیان می‌پیوندد.
بخش دیگر آب دامنه‌های جنوبی کوه سیاه‌پلاس به سمت روستاهای ایرا و جورد جریان می‌یابد و سرچشمۀ
رودخانۀ سیاهرود دماوند را تشکیل می‌دهد.
[ویرایش]
در جنوب کوه سیاه‌پلاس غربی، کوه کوتاه‌تری وجود دارد که
کوه لارک نامیده می‌شود. از دامنۀ شرقی کوه لارک و کوه سیاه‌پلاس غربی که دارای ۱۳۰‘ ۳ متر ارتفاع است، چشمه‌هایی به سمت جنوب جریان می‌یابد که آب آنها به یکدیگر می‌پیوندد و رودخانۀ لارک یا لارک‌رود و یا
لالک‌رود را تشکیل می‌دهند. این رودخانه در سمت غرب روستای ایرا به
درۀ سیاهرود می‌ریزد و سرچشمۀ سیاهرود را سامان می‌دهد.
[ویرایش]
دامنه‌های جنوبی، شمالی، شرقی و غربی کوه سیاه‌پلاس از مراتع بسیار سرسبز و دارای پوشش گیاهی انبوه است. رشته‌کوه بلند سیاه‌پلاس، برف‌گیر است؛ از این رو، یکی از ذخایر آبی منطقه به شمار می‌رود. افزون بر این رشته‌کوه، نام سیاه‌پلاس به مرتع و گردنه‌ای در این منطقه اطلاق می‌گردد.
[ویرایش]
بخشهایی از راه روستاهای جورد و ایرا به دشت لار از کوه سیاه‌پلاس می‌گذرد و وارد
درۀ قوشخانه می‌شود و به دشت لار منتهی می‌گردد. یکی از راههای سبک‌رو تهران به مازندران در گذشته همین راه بود.
[ویرایش]
وجه تسمیۀ سیاه‌پلاس آن است که «پلاس» نام دست‌بافته‌ای است که بیشتر برای برپایی چادر ایلات و عشایر از آن استفاده می‌شود. این دست‌بافته‌ها با پشم سیاه بز بافته می‌شود و به همین سبب، به این دست‌بافته‌ها سیاه‌پلاس یا سیاه‌چادر می‌گویند. در منطقۀ سیاه‌پلاس به‌سبب فراوانی چشمه و مراتع سرسبز، هرساله صدها تن از ایلات و عشایر اطراق کرده و سیاه‌پلاس یا سیاه‌چادرهای خود را برپا می‌کنند، و ازاین‌رو، این منطقۀ وسیع را سیاه‌پلاس می‌خوانند.
[ویرایش]
•
پازوکی طرودی، ناصر، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «سیاه پلاس، رشته کوه»، صفحه۱۰۳۵.
