|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - شاکر و شعر او در سایر منابعبرپایۀ منابع در دست، نخستین نویسنده‌ای که از شاکر و شعر وی سخن به میان آورده، تذکره‌نویس معاصر او،واله داغستانی در ریاض الشعراء(تألیف: ۱۱۶۰-۱۱۶۱ ق/ ۱۷۴۷- ۱۷۴۸ م) است. [۱]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰-۷۷۱، تهران، ۱۳۹۱ ش.
چند سال پس از این یادکرد، حزین لاهیجی هم در تذکره خویش (تألیف: ۱۱۶۵ ق)، به دوستی خود با شاکر اشاره کرده است. [۲]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
دیگران نیز هرچه گفته‌اند، به این دو تذکره چشم داشتـه‌انـد. [۳]
احمد علی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمد باقر،ج۲،ص۱۰۳۲-۱۰۳۳،لاهور، ۱۹۷۰ م.
[۴]
آفتاب‌رای لکهنوی، ریاض العارفین، به کوشش حسام‌الدین راشدی،ج۱،ص۳۳۴، اسلام‌آباد، ۱۳۶۱ ش.
[۵]
علی حسن خان، صبح گلشن، به کوشش محمد عبدالمجید خان،ص۲۱۷،بهوپال، ۱۲۹۵ ق.
[۶]
سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام،ج۴،ص ۲۸۲۲، استانبول، ۱۳۱۱ ق.
[۷]
خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران،ج۲،ص۴۸۷،تهران، ۱۳۷۲ ش.
[۸]
شفق، مجید، شاعران تهران از آغاز تا امروز،ج۱،ص۵۷۰-۵۷۱،تهران، ۱۳۷۷ ش.
[ویرایش] ۲ - تاریخ تولد و وفاتزمان تولد و درگذشت شاکر دانسته نیست، اما با توجه به اینکه واله [۹]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
و حزین [۱۰]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
از فوت او اندکی پیش از زمان نگارش آثارشان خبر داده‌اند، باید مرگ وی حدوداً میانه‌های سدۀ ۱۲ ق اتفاق افتاده باشد؛ بنابراین، می‌توان زمان زاده‌شدنِ شاکر را هم در اواخر سدۀ ۱۱ ق تصور کرد.[ویرایش] ۳ - محل تولد و وفاتاز نسبت شاکر به تهران، پیدا ست که در آنجا متولد شده، اما به سخن تذکره‌ها، درگذشت وی در اصفهان روی داده است. [۱۱]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
[۱۲]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
[ویرایش] ۴ - محیط پرورش و آغاز کاراز محیط پرورش و آغاز کار شاکر آگاهی‌ای نداریم، اما گویا پس از آموزشهای نخستین، راهی اصفهان (پایتخت آن روزگار صفویان) شده، و در همین شهر رحل اقامت افکنده است؛ از نوشته‌های تذکره‌نویسان برمی‌آید که انگیزۀ وی از این سفر، تحصیل علوم بوده است. [۱۳]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
[۱۴]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
[ویرایش] ۵ - ویژگی های علمیشـاکر جز کسب دانش، قدم راسخی نیز در شعر داشته، در محافل شعرای اصفهان حضور می‌یافته، و هنگامۀ سخنوری را در آنجا گرم می‌کرده است. جوان تهرانی در کار خویش آن‌سان پیش رفت که پس از زمانی، طالبان دانش و صاحبان ذوق او را بزرگ می‌داشتند. [۱۵]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
[۱۶]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
[۱۷]
احمد علی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمد باقر،ج۲،ص۱۰۳۲،لاهور، ۱۹۷۰ م.
گویا دوستی وی با حزین، در همین ایام شکل گرفت و این معاشرت تا سالها پایید. [۱۸]
حزین لاهیجی، محمدعلی، تذکره،ص۹۶، اصفهان، ۱۳۳۴ ش.
[ویرایش] ۶ - عاشق دلباختهدر ساحتی دیگر از زندگانی شاکر، او را دل‌باخته‌ای پاک‌باز می‌یابیم که آتش عشقش شعله به آسمان کشیده و جهانی را به تماشای خویش نشانده است. او که پایه و قدری یافته بود و سری به سرمستی میان همگان می‌افراشت، چنان گرفتار دام دلبندی شد که بـا فراموشی مرتبۀ خود، رسوایی خویش و ملامت دیگران را به چیزی نمی‌خرید و شیفته و سرگردان، در کوی و برزن به دنبال یار می‌گشت و از دلدار «نازهای درشت مکروه و تعرضات عنیف زشت» می‌کشید. شاعرِ شوریدۀ تهرانی در این ماجرای شگفت، نرد عشق با بقال‌بچه‌ای باخته بود که «جوان دل‌ناچسب کثیف‌وضعی» بوده «و اصلاً صباحت سیما و حسن اطواری» نداشته، «بلکه در نهایت کراهیت و قباحت منظر» می‌نموده است. به‌هرروی، شاکر پس از این آزمون دشوار، متعجب از احوالِ پیش‌آمده، بر سر کار خویش شد و روزگار از سر گرفت. [۱۹]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
حزین لاهیجی اشاره‌ای به این قصه نکرده، و گویا ملاحظۀ دوستی خود با شاکر را نموده است.[ویرایش] ۷ - توانایی در علوم ادبیشاکر تهرانی در علوم ادبی‌ای چون معانی‌وبیان و عروض‌وقافیه چیره‌دست بوده و اشعارش به لطافت و فصاحت ستوده شده است. [۲۰]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
[۲۱]
علی حسن خان، صبح گلشن، به کوشش محمد عبدالمجید خان،ص۲۱۷،بهوپال، ۱۲۹۵ ق.
[ویرایش] ۸ - میزان سروده های شاکرواله سروده‌های او را «اندک» گفته [۲۲]
واله داغستانی، علیقلی، ریاض الشعراء، به کوشش ابوالقاسم رادفر و گیتا اشیدری،ج۱،ص۷۷۰،تهران، ۱۳۹۱ ش.
که از همین مقدار هم، تنها ۱۱ بیت (دو غزل، یک قطعه، و یک بیت‌مطلع) در تذکره‌ها ثبت شده است.(برای تمامی این ابیـات، [۲۳]
احمد علی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمد باقر،ج۲،ص۱۰۳۲-۱۰۳۳، لاهور، ۱۹۷۰ م.
[۲۴]
آقابزرگ، الذریعة،ج ۹(۲)،ص۴۹۳.
که دیوان شعری به شاکر نسبت داده است).[ویرایش] ۹ - ویژگی سبک هندیبرخی از ویژگیهای سبک هندی، به‌ویژه نازک‌خیالیها و مضمون‌پردازیهای این شیوه، در سروده‌های وی به چشم می‌آید. برای نمونه، به این قطعه از شاکر بسنده می‌کنیم: در دل درویش، حرص راه ندارد / کشور فقر است، پادشاه ندارد / / قلزم آمرزگاری‌اش چو زند موج / وای بر آن‌کس که او گناه ندارد. [۲۵]
احمد علی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمد باقر،ج۲،ص۱۰۳۳، لاهور، ۱۹۷۰ م.
[ویرایش] ۱۰ - پانویس
[ویرایش] ۱۱ - منبع•موسیوی، مرتضی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ،برگرفته از مقاله «آخوند شاکر تهرانی» ص۳۲۳. رده‌های این صفحه : ادبای تهران | شعرای تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
