|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - پیشینیه تأسیس بوستانپیشینیۀ تأسیس این بوستان به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران باز می‌گردد. این بوستان در گذشته باغی قدیمی متعلق بـه جمشید دولو قاجار ــ مهندس و استاد دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تهران ــ بود. جمشید دولو این باغ را با توجه به ساختار و ویژگی‌های باغ‌های ایرانی، بسیار زیبا ساخته بود و همواره در نگهداری از آن می‌کوشید. در ۱۳۵۴ ش فرح دیبا تصمیم گرفت تا آنجا را برای تبدیل به بوستانی عمومی از جمشید خریداری کند. جمشید در آغاز تصمیم داشت تا این باغ را به سرای سالمندان تبدیل کند؛ اما از این کار منصرف شد و در حدود سال ۱۳۵۵ ش، این باغ را به نیت تأسیس بوستانی برای کوه‌پیمایان و تفرج مردم، وقف کرد و در اختیار فرح دیبا قرار داد. ازاین رو، از گروهی از مهندسان و معماران ایرانی دعوت به عمل آمد. هرچند تا پیش از آن جمشید دولو به خیابان‌بندی اطراف اقدام کرده بود، اما مهندسان مدعو با ارائۀ طرحی هماهنگ با طبیعت کوهپایه‌ای و سنگی منطقه، بر آن شدند تا آن باغ را به بوستان همگانی بدل سازند. [ویرایش] ۲ - گروه‌ها ساخت بوستانگروههایی که در اجرا و ساخت این بوستان شرکت داشتند، عبارت بودند از: طراحی (غلامرضا پاسبان حضرت، روح‌الله نیک‌خصال و محمد برقعی)؛ مجسمه‌سازی (ناصر هوشمندوزیری)؛ تأسیسات برق (مظفر اخروی)؛ تأسیسات مکانیکی (منوچهر آهی)؛ حفر چاه عمیق (مؤسسۀ اسفندیار یگانگی) [۱]
آزاده، مهنوش (مدیر بوستان جمشیدیه)، مصاحبه با مؤلف.
[۲]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۳،۸۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
سرانجام این بوستان در ۱۳۵۶ ش، با مساحتی در حدود ۰۰۰‘۶۹ مـ۲ به بهره‌برداری رسید؛ اما در ۱۳۵۷ ش با پیروزی انقلاب اسلامی و اقامت امام خمینی (ره) در جماران، به سبب مسائل امنیتی تعطیل شد و در اختیار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت. پس از رحلت امام (ره)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این بوستان را در اواخر سال ۱۳۶۹ ش، به سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران واگذار کرد و سپس سازمان فضای سبز، بوستان را در اختیار شهرداری منطقۀ ۱ تهران قرار داد. شهرداری نیز به مرمت و بازسازی بوستان اقدام ورزید و در خرداد ۱۳۷۰ بوستان جمشیدیه بازگشایی شد. این بوستان در ۱۳۷۴ ش مجدداً بازسازی، و بوستان فردوسی با مساحت ۱۶ هکتار نیز به آن اضافه شد. [ویرایش] ۳ - مصالح ساخت بوستانبرای ساخت این بوستان از مصالح مناسب و هماهنگ با محیط استفاده شد. این مصالح بیشتر از محیط پیرامون بوستان، از معدنی قدیمی در پشت کوه کلک‌چال و سنگ‌های سرگردان کوهستان فراهم گردید. از این سنگها در ساخت مجسمه‌ها، دیواره‌ها، و یا کف‌سازی و فضاسازی‌های متنوع و ساخت آبشارها به کار رفته است. از ورودی بوستان به سمت بالا به تدریج اندازۀ سنگ‌های کف درشت‌تر می‌شود تا جایی که حتى تخته‌سنگ‌های کوهستانی به چشم می‌خورد و با طبیعت کوه‌های اطراف هماهنگ می‌شود. [۳]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
در ساخت مجسمه‌های سنگی بوستان جمشیدیه از نمادها و اسطوره‌های ایرانی الهام گرفته شده است. [۴]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
[ویرایش] ۴ - ویژگی بوستانآب این بوستان از طریق چشمه‌های درۀ کوه کلک‌چال و همچنین از آب چاه تأمین می‌شود. جریان آب در سطح باغ به شکل‌های متنوع است؛ در جوی‌ها، نهرها و کرت‌ها با چرخش و پیچش پیش می‌رود، گاهی پنهان می‌شود و دوباره پدیدار می‌گردد، در جایی شکل چشمه و آبشار به خود می‌گیرد و سرانجام به برکه‌ای در ورودی بوستان می‌ریزد. در فصل‌های کم‌آبی به کمک پمپی که در زیر برکه کار گذاشته شده است، آب به بالا بازگردانده و از آنجا بار دیگر در سطح باغ روان می‌شود. [۵]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۵- ۸۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
در آغاز کاشت گیاهان در این بوستان، مراقب بودند تا گیاهان و نهال‌های موجود حفظ شود. همچنین فضاهای گوناگون، با توجه به ترکیب گیاهان، جریان حرکت آب و سنگها طراحی شدند. طراحی فضای سبز بوستان، براساس گیاهان بومی کوهستانی و همچنین مجموعه‌ای متنوع از گیاهان شهری است و هنوز در میان درختان بوستان، درختان میوۀ باغ قدیمی به چشم می‌خورد. [۶]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۶، ص ۸۶، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
چشم‌انداز اصلی بوستان براساس محور باغ قدیمی ساخته شده که امروزه نیز گذرگاه اصلی بوستان (گذرگاه شمالی ـ جنوبی) به شمار می‌آید. جویبارهای کنار درختان و باغچه‌های کنار جویبارها، همان جویبارها و باغچه‌های میان‌کرت باغ قدیمی‌اند که هنگام احداث بوستان، بازسازی شدند. همچنین پله‌ها، شیب‌راهها و آب‌نماها تقریباً به موازات این محور اصلی ساخته شده‌اند. ۳ محور دیگر بوستان که شرقی ـ غربی‌اند، استخوان‌بندی گذرگاه‌های بوستان را تکمیل کرده‌اند. به سبب شیب زیاد زمین، محورهای فرعی حالتی متمایز، اما هماهنگ با محورهای اصلی دارند و برای استراحت، تماشای بوستان و یا حرکت آب، فضاهای گوناگونی روی این محورها در نظر گرفته شده است. برای استراحت، نیمکت و یا تخته‌سنگهایی بزرگ و نیز فضاهایی برای اتراق دسته‌جمعی به شکل نیمه‌مسقف یا آلاچیق در نظر گرفته شده است. [۷]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص ۸۴- ۸۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
[۸]
آزاده، مهنوش (مدیر بوستان جمشیدیه)، مصاحبه با مؤلف.
[ویرایش] ۵ - امکانات بوستاندر هنگام احداث بوستان، مکانی نیز برای بازی کودکان در نظر گرفته شد که مانند غار زیرزمینی طراحی شده بود، اما امروزه به دلیل نبود امنیت، از آن استفاده نمی‌شود. (همانجاها). آمفی‌تئاتر بوستان، با ظرفیت ۳۰۰ تن در دامنۀ کوه و بخش شرقی آبگیر و مشرف به چشم‌انداز گسترۀ شهر تهران ساخته شده است. نیمکتها از سیمان سفید ساخته شده‌اند و هر کجا سنگ بزرگی وجود داشته، دست‌نخورده باقی مانده است. [۹]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص۸۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
۳ ساختمان نیز در آنجا وجود دارد: ۱. ساختمانی سنگی به عنوان پاتوقی برای کوهنوردان که یک بخاری هیزمی نیز در آن تعبیه شده بود و امروزه از این ساختمان به عنوان نگارستان بوستان استفاده می‌شود. ۲. ساختمان اداری که در شمال بوستان واقع است و امروزه به دفتر بوستان اختصاص یافته است. ۳. گلخانۀ بزرگ شیشه‌ای در مجاورت کوه که برای پرورش و نمایش گیاهان کوهستانی ساخته شده است. [۱۰]
«پارک جمشیدیه»، آبادی، ص۸۵، تهران، ۱۳۷۴ ش، س ۵، شم ۱۷.
در زمـان تألیف این مقاله حدود ۳۲۴‘۵ مـ۲ از این بوستان به گیاهان پوششی، ۹۷۰‘ ۴۳مـ۲ به درخت‌کاری، ۱۲۸‘۱۱ مـ۲ به کاشت درختچه‌های زینتی، ۹۶۰‘۲ مـ۲ به گل‌کاری، ۲۰۰ مـ۳ به برکه، ۸۴۱‘۱ مـ۳ به استخر، ۰۰۰‘۱ مـ۲ به آمفی‌تئاتر، ۲۵۰ مـ۲ به رستوران، و ۱۰۰ مـ۲ به بوفه اختصاص یافته است. [۱۱]
فهرست پارکهای منطقۀ یک، سازمان پارکها و فضای سبز منطقۀ یک شهرداری تهران.
دسترسی به این بوستان از طریق ۳ درِ شرقی در خیابان امیدوار، و یک درِ غربی در مسیر جادۀ کوه کلک‌چال صورت می‌گیرد. [ویرایش] ۶ - مهمترین ویژگی‌های بوستاناز مهمترین ویژگی‌های این پارک می‌توان به خانه‌های فرهنگی آذربایجان، کردستان، ترکمن و زاگرس اشاره کرد که در آنها با غذاها و موسیقی محلی از علاقه‌مندان پذیرایی می‌شود. باغ‌وحش سنگی و همچنین دو بز فلزی ساخته‌شده به دست‌مش اسماعیل از جمله تزیینات این بوستان‌اند. [ویرایش] ۷ - پانویس
[ویرایش] ۸ - منبع• جعفری، شیوا، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «بوستان جمشیدیه»، ص۷۰۰. رده‌های این صفحه : بوستان های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
