• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آنغوزه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آنغوزه \ ānqūze\، یا اَنقوزه، صمغ سفیدرنگی که از تیغ‌زدن و بریدن ریشه یا پایین ساقۀ گیاه اَنگِدان یا اَنجِدان به دست می‌آید.

[ویرایش]

۱ - ویژگی آنغوزه


انگدان گیاهی علفی و چندساله است که ریشه‌ای راست، گوشتی، و نسبتاً ضخیم و برگهای دندانه‌دار، بزرگ، و به درازای حدود نیم متر دارد. این گیاه در سال‌های نخست رویش، ساقۀ قابل مشاهده‌ای ندارد و برگهای آن روی زمین گسترده است، اما به‌تدریج رشد می‌کند و بلندی آن به حدود دو متر می‌رسد. گل‌های گیاه انگدانْ زردرنگ و مجتمع، به صورت گل‌آذین است و میوه‌های آن دوفندقه‌ای، بیضی‌شکل، و به رنگ سیاه‌اند.
با تیغ زدن ریشه یا پایین ساقۀ این گیاه در فصل بهار، صمغ سفیدرنگی از آن بیرون می‌آید که به مرور زمان و در مجاورت هوا غلیظ و خشک می‌شود که به آن آنغوزه می‌گویند.
[۱] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۷، تهران، ۱۳۸۹ ش.
[۲] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۹، تهران، ۱۳۷۳ ش.
[۳] زرگری، علی، گیاهان دارویی، ج۲، ص۵۹۳-۵۹۲، تهران، ۱۳۶۷ ش.
این صمغ که طعمی گس و تلخ، و بویی بسیار تند دارد، در کتاب‌های طب سنتی به نام‌های حلتیت و صمغ الانجدان شناخته می‌شود.
[۴] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۸، تهران، ۱۳۷۳ ش.

[ویرایش]

۲ - ترکیبات شیمیایی


ترکیبات شیمیایی آنغوزه شامل حدود ۶٪ رزین، ۲۰٪ صمغ، ۵٪ اسانس (بیشتر از ترکیبات فلوره)، اسید فرولیک، آزارزینوتانول، آزولین، موسیلاژ، باسورین و وانیلین است.
[۵] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۸، تهران، ۱۳۸۹ ش.
آنغوزه بیشتر در زمین‌های بایر، خشک، و آهکی مناطق گرم آسیا می‌روید. این گیاه در مراتع، از خوراک‌های مورد علاقه گوسفندان است و موجب پروار شدن دام می‌شود، اما گوشت آن را کمی بدبو می‌کند.
[۶] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۹، تهران، ۱۳۷۳ ش.

[ویرایش]

۳ - انواع آنغوزه


امروزه آنغوزه، به دو گونه در دسترس است: نوع اول، مرغوب، تمیز، و بدون خار و خاشاک است که آنغوزه اشکی خوانده می‌شود و به اندازه نخود، و به رنگ زرد مایل به قرمز است. نوع دوم، آمیخته با شن، خار و خاشاک، و به آنغوزه توده‌ای معروف است و رنگ قرمز و قهوه‌ای دارد. در کتاب‌های طب سنتی و گیاهی، از آنغوزه به‌طورکلی با دو نام یاد می‌شود: آنغوزه سفید یا حلتیت طیب که از انگدان طیب گرفته‌می‌شود، و آنغوزه سیاه یا حلتیت منتن که از انگدان منتن به‌دست می‌آید.
[۷] عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، ص۱۷۵، ۱۳۷۱ ش.
براساس این منابع، از آنغوزه به صورت گونه‌های مختلف دارویی همچون پودر، شیر، تنتور، قرص (حَب)، روغن، تنقیه، دم‌کرده انگدان، دم‌کرده ریشۀ انگدان و جوشانده ریشه آن استفاده می‌شود.
[۸] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۸-۳۹، تهران، ۱۳۸۹ ش.
[۹] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۰، تهران، ۱۳۷۳ ش.
[۱۰] زرگری، علی، گیاهان دارویی، ج۲، ص۵۹۴، تهران، ۱۳۶۷ ش.
از دیدگاه طب قدیم ایران، طبع آنغوزه بسیار گرم و نسبتاً خشک است.
[۱۱] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۱، تهران، ۱۳۷۳ ش.
[۱۲] جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به کوشش محمدرضا محرری، ، ج۲، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.

[ویرایش]

۴ - خواص آنغوزه


خواص آن این‌ها است: کرم معده و روده را از بین می‌برد و برای درمان یبوست مؤثر است، قاعده‌آور است، آسم و تنگی نفس را برطرف می‌کند، برای نقرس و درد اندام سودمند است، بیماری‌های عصبی و تشنج را بهبود می‌بخشد و برای درمان صرع در کودکان مفید است.
[۱۳] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۹، تهران، ۱۳۸۹ ش.
[۱۴] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، ۱۳۷۳ ش.
[۱۵] جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به کوشش محمدرضا محرری، ج۲، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۱۶] نفیسی، علی‌اکبر، پزشکی نامه، ص۱۲۱، تهران، ۱۳۵۵ ش.
در صورتی که روی دندان خراب گذاشته شود، درد دندان را متوقف می‌کند.
[۱۷] رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.

[ویرایش]

۵ - روش‌ مصرف


از تنتور آنغوزه نیز برای درمان فلجِ بخش‌های مختلف بدن و ستون فقرات استفاده می‌شود. برای برطرف کردن وِزوزِ گوش، مقداری از آنغوزه را با روغن زیتون می‌جوشانند و چند قطره از آن را در گوش می‌ریزند. روغن آن برای تقویت نیروی جنسی نیز استعمال می‌شود. ضماد آنغوزه به‌منظور جلوگیری از ریزش مو به کار می‌رود. نوشیدن جوشانده ریشه انگدان برای رفع دردهای رماتیسمی و برطرف کردن میگرن مفید، و ادرارآور و اندکی مسهل است. ترکیب آن با روغن زیتون، پادزهر مؤثری برای عقرب‌زدگی است. نوشیدن تنتور ریشه انگدان نیز برای از بین بردن نفخ و گاز شکم مناسب است.
[۱۸] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.
[۱۹] رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.
[۲۰] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۲، تهران، ۱۳۷۳ ش.

[ویرایش]

۶ - نکات مهم در مصرف


آنغوزه به‌سبب بوی نامطبوعش بیشتر به صورت حَب یا تنقیه استعمال می‌شود.
[۲۱] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.
[۲۲] رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.
[۲۳] میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۲، تهران، ۱۳۷۳ ش.

به‌سبب طبع گرم آنغوزه، زیاده‌روی در استفاده از آن برای کبد زیان‌آور، و بهتر است که با زرشک، انار و یا انیسون میل شود. مصرف آن برای زنان باردار و شیرده مناسب نیست؛ همچنین استفاده درازمدت از آن ممکن است سبب سرگیجه و تهوع شود که در این صورت، باید مصرف آن را به‌سرعت متوقف کرد.
[۲۴] خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.

[ویرایش]

۷ - محل رویش گیاه


گیاه انگدان در برخی از دامنه‌های جنوبی کوهستان توچال ازجمله دارآباد، در ارتفاع ۰۰۰‘۱ تا ۵۰۰‘۱متری از سطح دریا می‌روید.
[۲۵] پاشا، علی‌اصغر (کارشناس مسائل طبیعت‌گردی)، مصاحبه با مؤلف.

[ویرایش]

۸ - پانویس

 
۱. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۷، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۲. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۹، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۳. ↑ زرگری، علی، گیاهان دارویی، ج۲، ص۵۹۳-۵۹۲، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۴. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۸، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۵. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۸، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۶. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۵۹، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۷. ↑ عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، ص۱۷۵، ۱۳۷۱ ش.
۸. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۸-۳۹، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۹. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۰، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۱۰. ↑ زرگری، علی، گیاهان دارویی، ج۲، ص۵۹۴، تهران، ۱۳۶۷ ش.
۱۱. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۱، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۱۲. ↑ جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به کوشش محمدرضا محرری، ، ج۲، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
۱۳. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص۳۹، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۱۴. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۱۵. ↑ جرجانی، اسماعیل، ذخیرۀ خوارزمشاهی، به کوشش محمدرضا محرری، ج۲، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۸۲ ش.
۱۶. ↑ نفیسی، علی‌اکبر، پزشکی نامه، ص۱۲۱، تهران، ۱۳۵۵ ش.
۱۷. ↑ رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.
۱۸. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۱۹. ↑ رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.
۲۰. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۲، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۲۱. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۲۲. ↑ رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، ترجمۀ سلیمان افشاری‌پور، ج۲۰، ص۵۸، تهران، ۱۳۸۴ ش.
۲۳. ↑ میرحیدر، حسین، معارف گیاهی، ج۶، ص۳۶۲، تهران، ۱۳۷۳ ش.
۲۴. ↑ خوش‌بین، سهراب، گیاهان معجزه‌گر، معرفی ۲۵۰ گیاه دارویی، ج۱، ص ۴۰، تهران، ۱۳۸۹ ش.
۲۵. ↑ پاشا، علی‌اصغر (کارشناس مسائل طبیعت‌گردی)، مصاحبه با مؤلف.

[ویرایش]

۹ - منبع


• بنی جانی، علیرضا، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «آنغوزه»، ص۴۶۲.    


رده‌های این صفحه : گیاهان | گیاهان دارویی
جعبه ابزار