|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - تحصیلات و شغلاسکندر فرزند محمود در تهران زاده شد. او همانند برادر بزرگ خود، امیرحسین آزموده، به نظامیگری پرداخت. او نخست، تحصیلات خود را در مدرسۀ متوسطۀ نظام آغاز کرد و سپس در دانشکدۀ افسری ادامه داد و در ۱۳۱۲ ش، وارد ارتش شد. [۱]
معزی، فاطمه، «تیمسار سپهبد اسکندر آزمـوده»، موسسۀ مطالعـات تـاریخ معـاصر ایـران (بش ).
در ۱۳۲۴ ش، به‌عنوان سروان پیادۀ گردان یکم هنگ ششم، به‌منظور مقابله با نیروهای فرقۀ دموکرات به آذربایجان گسیل شد. [۲]
«اسامی و مشاغل افسران ستونهای اعزامی به آذربایجان»، دومین سالنامۀ دنیا، ص۱۶۲، تهران، ۱۳۲۵ ش.
[ویرایش] ۲ - اقدامات او در کودتاهاآنچه در دوران نظامیگری آزموده قابل توجه است، اقدامات او در دوران کودتای نافرجام ۲۵ مرداد و کودتای موفق ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برضد دولت محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت است. [۳]
معزی، فاطمه، «تیمسـار سپهبد اسکندر آزمـوده»، کلبۀ ایرانـی (بش )
آزموده در مرداد همان سال در جریان شکل‌گیری توطئۀ براندازی دولت محمد مصدق، به عنوان سرهنگ دوم پیاده و فرمانده هنگ پهلوی، دعوت سرهنگ نصیری را برای شرکت در کودتا برضد دولت پذیرفت. [۴]
نجـاتی، غلامرضـا، جنبش ملی‌شدن صنعت نفت ایران و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ص۳۹۲، تهران، ۱۳۶۶ ش.
او از طریق نصیری با عوامل کودتا ارتباط برقرار کرد و در دیداری با زاهدی، قول وفاداری و همکاری داد. [۵]
تربتی سنجابی، محمود، کودتاسازان، ص۱۷، تهران، ۱۳۷۶ ش.
از اقدامات او می‌توان به تشکیل نشست‌های شبانه برای توجیه افسران و ترغیب آنان به حضور در کودتا اشاره کرد. [۶]
خسروپناه، محمدحسین، سازمان افسران حزب تودۀ ایران (۱۳۲۳-۱۳۳۳ ش)، ص۱۶۵، تهران، ۱۳۷۷ ش.
آزموده در این عملیات به گروه خود چند مأموریت واگذار کرد که از جملۀ آن‌ها می‌توان به دستگیری سرهنگ ممتاز، فرمانده هنگ جمشیدآباد و مأمور حفاظت از منزل محمد مصدق؛ استقرار بخشی از نیروهای خود در نزدیکی منزل محمد مصدق برای درهم‌شکستن مقاومت احتمالی نگهبانان منزل وی؛ دستگیری سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد ارتش؛ و قطع ارتباط مرکز مخابرات بازار اشاره کرد. [۷]
خسروپناه، محمدحسین، سازمان افسران حزب تودۀ ایران (۱۳۲۳-۱۳۳۳ ش)، ص۱۶۶، تهران، ۱۳۷۷ ش.
در شب ۲۴ مرداد ۱۳۳۲ سرهنگ‌دوم آزموده دستور اجرای عملیات را صادر کرد. [۸]
خسروپناه، محمدحسین، سازمان افسران حزب تودۀ ایران (۱۳۲۳-۱۳۳۳ ش)، ص۱۶۷، تهران، ۱۳۷۷ ش.
و خود او نیز پس از آنکه متوجه شد عملیات قطع ارتباط مرکز مخابرات هنوز انجام نگرفته است، در نیمه‌شب همراه با دو کامیون سرباز به مرکز تلفن بازار رفت و به زور اسلحه، متصدی مرکز را مجبور به قطع ارتباط کرد. او سپس به‌منظور ادامۀ عملیات از مرکز مخابرات به‌سوی خیابان کاخ (فلسطین کنونی) بازگشت؛ اما در ادامه از شکست عملیات کودتا آگاه شد و در بامداد ۲۵ مرداد دوباره به مرکز مخابرات بازار مراجعت، و دستور وصل مجدد مخابرات را صادر کرد. [۹]
الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی، لندن، ۱۳۶۹ ش، ج ۷، ص۴۹، ۱۳۷۰ ش، ج ۱۱.
سرهنگ دوم آزموده برای آنکه مانند دیگر عاملان کودتا دستگیر نشود، به فرمانداری بازگشت و تقاضای کارت عبور و مرور کرد؛ امـا ازسوی ستاد ارتش دستور بازداشت وی صادر، و بازجویی از او آغاز شد. [۱۰]
نجـاتی، غلامرضـا، جنبش ملی‌شدن صنعت نفت ایران و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ص۵۲۱. ۵۹۹، تهران، ۱۳۶۶ ش.
[۱۱]
سفری، محمدعلی، قلم و سیاست از شهریور ۱۳۲۰ تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، ج۱، ص۸۲۳، تهران، ۱۳۷۱ ش.
پس از کودتای موفقیت‌آمیز ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، افسران دستگیرشده آزاد شدند. آزموده نیز یک روز پس از پیروزی عاملان کودتا در ۲۹ مرداد، از زندان آزاد شد، سپس فرماندهی تیپ یکم کوهستانی و تیپ یکم زرهی را بر عهده گرفت و به دستگیری افسران وفادار به دولت دکتر مصدق پرداخـت. [۱۲]
معزی، فاطمه، «تیمسار سپهبد اسکندر آزمـوده»، موسسۀ مطالعـات تـاریخ معـاصر ایـران (بش ).
در روز ورود محمدرضا شاه پهلوی به کشور، افسران عامل در کودتای ۲۸ مرداد همگی ترفیع درجه یافتند و اسکندر آزموده نیز به درجۀ سرهنگی ارتقا یافت. [۱۳]
خسروپناه، محمدحسین، سازمان افسران حزب تودۀ ایران (۱۳۲۳-۱۳۳۳ ش)، ص۲۵۵، تهران، ۱۳۷۷ ش.
در ضمن نشان درجۀ یک رستاخیز را دریافت کرد و سپس به فرماندهی تیپ و پادگان عشرت‌آباد گمارده شد. او همچنین به عضویت در کمیسیون مخصوص رسیدگی به وضع افسران در کودتای ۲۸ مرداد درآمد. وظیفۀ این کمیسیون، شناسایی افسران همراه با کودتا و تقاضای ترفیع آنان بود. پس از کودتا و دستگیری دکتر مصدق، وظیفۀ حفاظت از وی در سلطنت‌آباد بر عهدۀ سرهنگ آزموده، فرمانده هنگ پهلوی گذاشته شد. [۱۴]
معزی، فاطمه، «تیمسار سپهبد اسکندر آزمـوده»، موسسۀ مطالعـات تـاریخ معـاصر ایـران (بش ).
[ویرایش] ۳ - سفر به انگلستان و آمریکاآزموده در ۱۳۳۶ ش برای تکمیل دانش نظامی خود به انگلستان رفت و دورۀ تاکتیک نظامی را در آن کشور گذراند. او در همان سال در نامه‌ای به اردشیر زاهدی، نـاخرسندی خود را از ترفیع‌نیافتن خود بـه درجۀ بـالاتر اعلام کرد و از وی خواست نزد شاه دراین‌باره وساطت کند. آزمـوده سپس دورۀ موشک را در آمریکا به پایان رساند و پس از آن به ایران بازگشت. [۱۵]
معزی، فاطمه، «تیمسار سپهبد اسکندر آزمـوده»، موسسۀ مطالعـات تـاریخ معـاصر ایـران (بش ).
[۱۶]
فرهنگ ناموران معاصر ایران، سازمان تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۱۵۰، تهران، ۱۳۸۱ ش.
و با درجۀ سرلشکری به فرماندهی لشکر آذربایجان و سپس فارس منصوب شد. در خرداد ۱۳۴۲، او که فرمانده لشکر آذربایجان بود، با اجرای «طرح شیر» و آماده‌باش همۀ نیروها، از هر حرکتی در تبریز جلوگیری، و به‌سبب آن تقدیرنامه‌ای نیز دریافت کرد. [۱۷]
الموتی، مصطفى، ایران در عصر پهلوی، لندن، ۱۳۶۹ ش، ج ۱۱، ص۴۷۴-۴۷۳، ۱۳۷۰ ش، ج ۱۱.
[ویرایش] ۴ - بازنشتگیسرلشکر آزموده در ۱۳۴۴ ش، به فرماندهی لجستیکی نیروی زمینی منصوب شد و چندی بعد، به سپهبدی و آجودان لشکری شاه ارتقا یافت. آزموده پس از بازنشستگی در ۱۳۴۷ ش ازسوی جمشید آموزگار، وزیر دارایی دولت هویدا، که از خویشاوندان نزدیک وی بود، به معاونت وزارت دارایی و سرپرستی کل گمرک منصوب شد و تا ۱۳۵۳ ش در این سمت بود. او از دی ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ استاندار آذربایجان شرقی بود. با آغاز جنبش‌های انقلاب اسلامی، مردم تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶، تظاهراتی در مخالفت با حکومت پهلوی و یادبود چهلمین روز شهادت شهدای قم برگزار کردند؛ اما این حرکت ازطرف آزموده سرکوب شد و تنی چند از مردم تبریز در درگیری با نیروهای دولتی کشته و مجروح شدند؛ آزموده در شهر حکومت نظامی برقرار کرد، اما آرامش به شهر بازنگشت؛ ازاین‌رو، شاه به‌سبب خاموش‌کردن شعله‌های نارضایتی و آرام‌کردن مردم تبریز، آزموده را از استانداری برکنار کرد و سپس او را به تهران فراخواند. [ویرایش] ۵ - درگذشتسپهبد اسکندر آزموده پس از برکناری از استانداری آذربایجان شرقی بی‌درنگ به انگلستان رفت و در ۱۳۷۷ ش در همان کشور درگذشت. [۱۸]
فرهنگ ناموران معاصر ایران، سازمان تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۱۵۰، تهران، ۱۳۸۱ ش.
[۱۹]
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ج۳، ص۲۱-۲۰و ۲۸-۲۹، تهران، ۱۳۷۷ ش.
[۲۰]
معزی، فاطمه، «تیمسار سپهبد اسکندر آزمـوده»، موسسۀ مطالعـات تـاریخ معـاصر ایـران (بش ).
[ویرایش] ۶ - مقامات اوآزموده در ارتش به مقام‌های بسیاری دست یافت که معاونت فرماندهی کل ارتش، معاونت اتاشۀ نظامی ایران در انگلستان، فرماندهی ارتش در فارس و آذربایجان، ریاست ادارۀ تدارکات ارتش، و قائم‌مقام فرمانده نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی از آن جمله‌اند. [۲۱]
معزی، فاطمه، «تیمسـار سپهبد اسکندر آزمـوده»، کلبۀ ایرانـی (بش ).
او در دوران خدمـت در ارتـش، نشـان‌هـا و مدال‌های متعددی دریافت کرد، ازجمله نشان درجۀ یک کوشش، نشان عالی درجۀ دو، و نشان عالی درجۀ یک خدمت. [۲۲]
فرهنگ ناموران معاصر ایران، سازمان تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۱۵۰، تهران، ۱۳۸۱ ش.
او همچنین در ۱۳۵۴ ش، به عضویت هیئت مشـاور انجمن اخوت، از مجامع خانقاهی، درآمد. [۲۳]
همایونی، مسعود، تاریخ سلسله‌های طریقۀ نعمت‌اللٰهیه در ایران، ص۳۳۷، تهران، ۱۳۵۸ ش.
[ویرایش] ۷ - پانویس
[ویرایش] ۸ - منبع• موسوی‌زاده، حسن، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «اسکندر آزموده»، ص۳۵۵. رده‌های این صفحه : سرهنگ های دوره پهلوی
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
