|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[ویرایش] ۱ - نسبکلارا آبکار در ۱۲۹۴ ش/ ۱۹۱۵ م در تهران چشم به جهان گشود. خانوادۀ او از ارمنیان جلفای اصفهان بودند. [۱]
اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، ص ۱، تهران، ۱۳۷۹ ش.
[۲]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۸، ( که سال تولد او را ۱۳۰۱ ق ذکر کرده است)، تهران، ۱۳۸۲ ش.
پرورش در خانواده‌ای فرهنگی و هنردوست، از آغاز کودکی، سبب گرایش وی به هنر نقاشی شد. [۳]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۸، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۴]
بربریان، لیدا، «کلارا آبکـار»، ترجمۀ هرمیک آقاکیان، پیمـان، ص ۱۸، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[ویرایش] ۲ - تحصیلاتاو تحصیـلات مقدماتی خود را در مدرسۀ ارامنۀ داوتیان که بعدها کوشش نام گرفت، آغاز کرد. استعداد هنری کلارا طی دوران تحصیل در دبیرستان با راهنماییهای مارکار قرابگیان، نقاش و شاعر ارمنی و از شاگردان کمال‌الملک، و همچنین آموزشهای هاکوب وارتانیان شکوفا شد. آبکار در ۱۳۱۴ ش/ ۱۹۳۵ م، به هنرستان نسوان (هنرستان دختران) وارد شد. [۵]
اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، ص ۱، تهران، ۱۳۷۹ ش.
[۶]
افتخاری، محمود،«نقشبند خیـال»، کتاب تهران، ص ۴۴۳، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۷]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۵، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۸]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۸، تهران، ۱۳۸۲ ش.
ورود آبکار به هنرستان نسوان نقطۀ عطف زندگی هنری او بود. این هنرستان که وابسته به مدرسۀ صنایع قدیمه بود، در ۱۳۰۹ ش، به کوشش حسین طاهرزادۀ بهزاد تأسیس شده بود. آبکار در این هنرستان رشتۀ نگارگری را به‌عنوان فعالیت اصلی خود برگزید و در آنجا به مدت ۳ سال تحصیل کرد. او در این مدت مبانی هنر نگارگری را نزد هادی تجویدی، سرپرست کارگاه نگارگری، و علی درودی، سرپرست کارگاه تذهیب این هنرستان فراگرفت. [۹]
افتخاری، محمود،«نقشبند خیـال»، کتاب تهران، ص ۴۴۳، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۱۰]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص ۲۰، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[۱۱]
پاکباز، رویین، نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز، ص۱۹۱، تهران، ۱۳۷۹ ش.
[۱۲]
صدرنیا، معصومه، «تولد یک موزه»، پیمان، ص ۲، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[ویرایش] ۳ - کسب مهارت‌های هنریکلارا آبکار در ۱۳۱۷ ش، پس از به‌پایان‌رساندن دورۀ سه‌سالۀ هنرستان و اخذ دیپلم نگارگری، وارد هنرستان عالی هنرهای زیبا شد و تا ۱۳۲۰ ش، زیر نظر استادان نامداری چون علی کریمی، عبدالله باقری، محمدعلی زاویه، نصرت‌الله یوسفی، طاهر جوادزاده، نصرت‌علی کریمی و ابوطالب مقیمی تبریزی به کسب مهارت در رشتۀ نگارگری و تذهیب پرداخت. [۱۳]
فرخ‌زاد، پوران، دانشنامۀ زنان فرهنگ‌سـاز ایران و جهان، ج۱، ص۲۵، تهران، ۱۳۷۸ ش.
[۱۴]
Keshmirshekan, H., Contemporary Iranian Art ,۴۷, Beirut, ۲۰۱۳
گره‌سازی یا گره‌چینی را نزد حسین کاشی‌تراش فراگرفت و در این زمینه نیز آثار چشمگیری را به شیوۀ استادش پدید آورد. [۱۵]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص ۲۱-۲۲، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[۱۶]
فرخ‌زاد، پوران، دانشنامۀ زنان فرهنگ‌سـاز ایران و جهان، ج۱، ص۲۵-۲۶، تهران، ۱۳۷۸ ش.
[۱۷]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۳، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۱۸]
بربریان، لیدا، «کلارا آبکـار»، ترجمۀ هرمیک آقاکیان، پیمـان، ص ۱۷، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[ویرایش] ۴ - استخدام در وزارت فرهنگآبکار پس از پایان تحصیلات در هنرستان عالی، کار خود را در وزارت فرهنگ و هنر آن زمان آغاز کرد و در ۱۳۲۰ ش، از سوی این وزارتخانه موفق به دریافت گواهی‌نامۀ درجۀ اول هنر نگارگری شد (فرخ‌زاد، ۱/ ۲۶). او در ۱۳۳۴ ش/ ۱۹۵۵ م، به‌عنوان هنرمند نگارگر در ادارۀ هنرهای زیبای کشور مشغول فعالیت، و در ۱۳۳۷ ش، موفق به اخذ درجۀ لیسانس نگارگری شد. آبکار در ۱۳۵۳ ش/ ۱۹۷۴ م، از مشاغل دولتی بازنشسته شد. [ویرایش] ۵ - دریافت درجۀ استادی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامیاو همچنین در ۱۳۶۸ ش/ ۱۹۸۹ م، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درجۀ استادی (معادل دکتری هنر) در رشتۀ نگارگری را دریافت کرد. [۱۹]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۵، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۲۰]
افتخاری، محمود،«نقشبند خیـال»، کتاب تهران، ص ۴۴۳، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۲۱]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص ۲۱، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[۲۲]
اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، ص ۲،(که سال بازنشسته‌شدن آبکار را ۱۳۵۶ ش آورده است.) تهران، ۱۳۷۹ ش.
[ویرایش] ۶ - آثارآثار آبکار نخستین‌بار در ۱۳۶۷ ش، در موزۀ هنرهای ملی ایران برای عموم به معرض نمـایش گذاشته شد (نک : دنبالۀ مقاله). این آثار که شمار آنها به ۶۵ می‌رسید، دربرگیرندۀ مجموعه‌ای از تابلوهای نگارگری، تذهیب، تشعیر، نقشهای گره‌چینی، و همچنین آثار زیرلاکی و روغنی بود. [۲۳]
افتخاری، محمود،«نقشبند خیـال»، کتاب تهران، ص ۴۴۲، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۲۴]
صدرنیا، معصومه، «تولد یک موزه»، پیمان، ص ۳۸، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
این آثار که برخی از آنها بر روی عاج، برخی دیگر بر روی بوم و مقوا، و شماری نیز بر روی جلد آلبوم اجرا شده، مبین شیوه‌ای کاملاً متمایز در فضای نگارگری ایرانی است.[ویرایش] ۷ - ویژگیهای آثار آبکارآبکار با بهره‌جستن از موازین و قالبهای کهن و اصیل نقاشی ایرانی، آثاری با ویژگیهای آثار برجستۀ نگارگریهای سده‌های میانی ایرانی خلق کرده، و با تسلط فوق‌العاده‌ای، به بازآفرینی آثار شاخص نقاشان مکتب هرات (یا تیموری) پرداخته، و به‌ویژه به مکتب نگارگری صفوی ــ ازجمله، روح‌الله میرک خراسانی معروف به آقـا میرک و سلطان محمد ــ نظر داشته است؛ تابلوهای انوشیروان و بزرگمهر، شکار بهرام گور، و پیرزن و سلطان سنجر ــ که حـاشیۀ آن بـا تذهیبی به شیوۀ مکتب هرات مزین شده است ــ از جملۀ این آثارند. آبکار در دیگر آثار خود با حفظ شیوه‌های نگارگری دورۀ صفوی و به‌کارگیری تمامی تکنیکهای فنی و تجربی آن، و نیز بهره‌گیری از مفاهیم عرفانی ادبیات فارسی دست به آفرینش آثاری زده است که از‌آن‌میان می‌توان به تابلوهای یوسف و زلیخا، و شیخ صنعان و دختر ترسا اشاره کرد. حاشیۀ این آثار عمدتاً با نقوش بسیار ظریف قلم‌گیری، و به شیوۀ تشعیر آراسته شده است. از دیگر ویژگیهای آثار آبکار، وجود خطوط روان و موزون و موسیقایی‌بودن آنهاست. [۲۵]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۷،تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۲۶]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۸- ۳۳۹، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۲۷]
پاکباز، رویین، نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز، ص ۱۹۱،تهران، ۱۳۷۹ ش.
آثار نگارگری آبکار دارای طراحی و فضاسازی ویژه‌ای است و رنگهای سنتی در آنها بسیار به کار گرفته شده‌اند. در آثار او پرسپکتیو مقامی و گاهی نیز به مناسبتهایی پرسپکتیو مکانی به‌جای پرسپکتیو علمی نوین رعایت شده است. [۲۸]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۷،تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۲۹]
اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، ص ۴، تهران، ۱۳۷۹ ش.
آبکار از سویی وارث هنر ارمنی سدۀ ۱۱ ق/ ۱۷ م، در ارمنستان، و از سوی دیگر میراث‌دار هنر نگارگران ایرانیِ دورۀ صفویه و پس از آن است. [۳۰]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص۲۱-۲۲، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
چنان‌که در برخی از آثار او رگه‌هایی از فرهنگ عامۀ ارمنی (یا به‌طورکلی نقاشی ارمنی)، ازجمله جزئیات مربوط به نوع پوشش و زینت‌آلات، به چشم می‌خورد. [۳۱]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۷،تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۳۲]
اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، ص ۴، تهران، ۱۳۷۹ ش.
قلم‌گیریهای آبکار که موضوع آنها بیشتر تک‌چهره‌هایی به شیوۀ هنرمندان مکتب اصفهان به‌ویژه رضا عباسی و حسین طاهرزاده بهزاد است، با تک‌رنگ بر زمینه‌های سیاه یا سفید اجرا شده است؛ این آثار به‌نحو آشکاری متأثر از اشعار خیام نیشابوری است. [۳۳]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۴،تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
طرحهای گره‌چینی آبکار بخش قابل ملاحظه‌ای از آثار او را تشکیل می‌دهد؛ شماری از این آثار رنگ‌آمیزی شده، و تعدادی از آنها به‌صورت مدادی باقی مانده است. در برخی نیز ترکیبی از نقش گره و تذهیب در کنار یکدیگر دیده می‌شود. [۳۴]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۳-۱۵۵،تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
نقشهایی بر روی پارچه، زیورآلات و کاشی از دیگر آثار آبکار طی ۴ دهه فعالیت هنری او ست؛ شماری از این آثار در موزه‌های مردم‌شناسی و رضا عباسی تهران نگهداری می‌شود. [۳۵]
افتخاری، محمود،«نقشبند خیـال»، کتاب تهران، ص ۴۴۳، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۳۶]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۷، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۳۷]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص ۲۱، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
تابلوهای اسب‌سواری، طبیعت بی‌جان، گلها، آرامگاههای عمر خیام و عطار، گفت‌وگوی دو جغد، شیخ احمد و نیز برجهای فیروزآباد و علی‌آباد کاشان، از آثار آبکار به شمار می‌روند. [۳۸]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۸، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۸ - دیگر فعالیتهای آبکاراز دیگر فعالیتهای هنری آبکار می‌توان به مشارکت در ساخت لوحی از طلا و جواهر جهت اهدا به محمدرضا شاه پهلوی به مناسبت برگزاری جشنهای ۵۰۰‘۲سالۀ شاهنشاهی اشاره کرد. آبکار به این مناسبت، به سفارش شورای خلیفه‌گری ارمنیان و با همکاری برخی از جواهرسازانِ بنام آن روزگار ازجمله برادران قازاریان، سرگیس آتابگیان، و وانسرت پاپازیان، لوح نفیسی را به نشانۀ برادری و هم‌بستگی ارمنیان و دیگر ایرانیان طراحی و اجرا کرد. اما امروزه از این لوح که در آن زمان بسیار مورد توجه قرار گرفت، اطلاعی در دست نیست. [۳۹]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۴۵۶-۴۵۷، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۹ - شرکت در نمایشگاههای داخلی و خارجیکلارا آبکار در طول دوران فعالیت هنری خود در چندین نمایشگاه گروهی داخلی و خارجی شرکت کرد. او همچنین در مسابقه‌ای که توسط کارل پوپ، از شاگردان آرثر اُپهام پوپ، ایران‌شناس آمریکایی، برای گردآوری درون‌مایه‌های هنر ایرانی و با حضور ۳۰۰ تن از کشورهای مختلف در تهران برگزار شد، شرکت کرد. آبکار در این مسابقه، طرح سیمرغ را ارائه نمود و یکی از ۵ جایزۀ مسابقه را از آن خود کرد. این طرح بعدها در ایالات متحدۀ آمریکا به نمایش گذاشته شد. [۴۰]
افتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، ص ۱۵۷، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸.
[۴۱]
بربریان، لیدا، «کلارا آبکـار»، ترجمۀ هرمیک آقاکیان، پیمـان، ص ۱۸، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[ویرایش] ۱۰ - اهداء آثار و خانه به سازمان میراث فرهنگیآبکار با وجود نیاز مالی هرگز آثار خود را در معرض فروش قرار نداد. او در ۱۳۷۰ ش/ ۱۹۹۱ م، کلیۀ آثار هنری و همچنین خانۀ مسکونی خود را که در خیابان نادری (جمهوری کنونی)، روبه‌روی سفارت انگلستان، کوچۀ شیروانی قرار داشت، برای برپایی موزه‌ای به سازمان میراث فرهنگی کشور اهدا کرد. [۴۲]
بربریان، لیدا، «کلارا آبکـار»، ترجمۀ هرمیک آقاکیان، پیمـان، ص ۱۸، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[۴۳]
وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، ص ۲۲، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
[۴۴]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۹، تهران، ۱۳۸۲ ش.
[۴۵]
طالبی، فرامرز، «زنی تنها در میان جمع»، پیمان، ص ۲۴، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
اما فضای خانۀ کوچک او برای این کار مناسب نبود؛ ازاین‌رو، در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۳ موزۀ نگارگری آبکار(ه م، بخش شمیرانات) برای نمایش دائمی آثار وی در مجموعۀ فرهنگی تاریخی سعدآباد گشایش یافت. [۴۶]
صدرنیا، معصومه، «تولد یک موزه»، پیمان، ص ۳۹، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲.
در حال حاضر (۱۳۹۵ ش) بیش از ۳۰۰ اثر در این موزه نگهداری می‌شود.آثار موجود در موزۀ آبکار به‌طورکلی به ۸ گروه تقسیم می‌شوند: تابلوهای نگارگری، تابلوهای نگارگریِ بازآفرینی‌شده، آثار تذهیب، قلم‌گیریها، گره‌چینی، آثار زیرلاکی یا نقاشی روغنی، طراحی و بازسازی زینت‌آلات و پارچه و نیز شماری نقشۀ قالی و تابلوهایی به سبک قاجار [۴۷]
افتخاری، محمود،«مـن سرایندۀ سودای دل خویشتنم»، پیمان،ص ۹-۱۵، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲
خانۀ آبکار در ابتدای دهۀ ۱۳۷۰ ش، به آموزشگاه هنر نگارگری تبدیل شد. [۴۸]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۳۳۹، تهران، ۱۳۸۲ ش.
و چندی بعد به محل دبیرخانۀ کمیتۀ ملی موزه‌های ایران (ایکوم) اختصاص یافت؛ اما پس از آن، کمیتۀ ملی موزه‌های ایران به مکان دیگری منتقل شد و سرانجام، خانۀ کلارا آبکار بدون استفاده و خالی باقی ماند.[ویرایش] ۱۱ - درگذشتکلارا آبکار هرگز ازدواج نکرد. او در اول فروردین ۱۳۷۵ پس از یک دوره بیماری طولانی در تهران درگذشت . [۴۹]
افتخاری، محمود، «نقشبند خیـال»، کتاب تهران،ص ۴۴۳-۴۴۴، تهران، ۱۳۷۶ ش.
[۵۰]
دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، ص ۴۵۶-۴۵۷،(که سال درگذشت او را ۱۳۷۴ ش نوشته است.) تهران، ۱۳۸۲ ش.
[ویرایش] ۱۲ - مستندات مقالهافتخاری، محمود، «گوشه‌نشین خلوت هنر»، فصلنامۀ هنـر، تهران، ۱۳۶۸- ۱۳۶۹ ش، شم ۱۸. همو، «مـن سرایندۀ سودای دل خویشتنم»، پیمان، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲. همو، «نقشبند خیـال»، کتاب تهران، تهران، ۱۳۷۶ ش، ج ۵ و ۶. اقبال، فرشید، مقدمه بر اثری چند از کلارا آبکار، تهران، ۱۳۷۹ ش. بربریان، لیدا، «کلارا آبکـار»، ترجمۀ هرمیک آقاکیان، پیمـان، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲. پاکباز، رویین، نقاشی ایران: از دیرباز تا امروز، تهران، ۱۳۷۹ ش. دانشنامۀ ایرانیان ارمنی، به کوشش ژانت. د. لازاریان، تهران، ۱۳۸۲ ش. صدرنیا، معصومه، «تولد یک موزه»، پیمان، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲. همو، موزۀ مینیاتور آبکار، تهران، سـازمان میراث فرهنگی کشور؛ طالبی، فرامرز، «زنی تنها در میان جمع»، پیمان، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲. فرخ‌زاد، پوران، دانشنامۀ زنان فرهنگ‌سـاز ایران و جهان، تهران، ۱۳۷۸ ش. «کلارا آبکار»، مشاهیر ایران و اسلام (مل )؛ وارتانیان، آیدا، «استاد کلارا آبکار»، پیمـان، تهران، ۱۳۷۵ ش، شم ۲. Ehsannasr, www.ehsannasr۸۲ blogfa.com / post / ۲۸ Keshmirshekan, H., Contemporary Iranian Art, Beirut, ۲۰۱۳ [ویرایش] ۱۳ - پانویس
[ویرایش] ۱۴ - منبعآقامحمدحسنی، میترا، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آبکار»، صفحه۲۹۳. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
