رستم آباد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رستم آباد \ rostam-ābād\ ، در گذشته روستا، و امروزه محله‌ای واقع در مناطق ۱ و ۳ شهرداری
تهران.
[ویرایش]
رستم‌آباد از روستاهای قدیمی
شمیران به‌شمار می‌رفت. ظاهراً نام این روستا برای نخستین‌بار در اشاره به رویدادهای دورۀ
فتحعلی‌شاه قاجار (سل ۱۲۱۲-۱۲۵۰ ق/ ۱۷۹۷-۱۸۳۴ م) به میان آمده است. به‌نوشتۀ
عضدالدوله، یکی از غلام‌بچگان دربار فتحعلی شاه به نام شاهرخ خان که بعدها از پیشخدمتان خاص فتحعلی شاه شد، از اهالی همین روستا بوده است.
[ویرایش]
رستم‌آباد از تابستانگاههای مورد توجه تهرانیان بوده است و شماری از اعیان و درباریان در این روستا باغ و عمارتهایی ییلاقی ساخته بودند.
ناصرالدین شاه (سل ۱۲۶۴- ۱۳۱۳ ق/ ۱۸۴۸- ۱۸۹۵ م) نیز گهگاه برای تفرج به آنجا می‌رفت.
در ذیل وقایع سفر دوم ناصرالدین شاه به فرنگ (۱۲۹۰ ق/ ۱۸۷۳ م) آمده است که
میرزا نصرالله خان نائینی، ملقب به مشیرالدوله (د ۱۳۲۵ ق/ ۱۹۰۷ م) از رجال آن دوره، مراسم سالروز تولد شاه را در غیاب وی، در باغ مجلل خود در رستم‌آباد و با حضور وزیران، اعیان، اشراف و سفیران خارجی برگزارکرد.
[ویرایش]
افزون بر مشیرالدوله، برخی دیگر از رجال و شخصیتهای مهم دورۀ قاجار در این روستا، باغ یا عمارتی ییلاقی داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به
عزت‌الدوله (خواهر ناصرالدین شاه)،
امین‌الملک،
امین خلوت و
معتمدالملک اشاره کرد.
[ویرایش]
بخشی از زمینهای رستم‌آباد (رستم‌آباد بالا) بعدها توسط شاهـزاده
عبدالحسین میرزا ملقب به فرمانفرما ــ از رجال دورۀ ناصری و مظفری ــ خریداری شد و به نام او فرمانیه نـام گرفت.
همچنین برپایۀ نوشتۀ
معتمدی، حدود ۵/ ۱ دانگ از این زمینها (رستم‌آباد بالا)، ملکِ سالار لشکر فرزند عبدالحسین میرزا بود و بقیۀ آن به خرده‌مالکان تعلق داشت (ص ۳۸۰). امروزه (۱۳۹۱ ش) خیابانی به نام
سالاریه در این منطقه وجود دارد.
[ویرایش]
زمینهای رستم‌آباد درگذشته به دو بخش رستم‌آباد بالا و رستم‌آباد پایین تقسیم می‌شد.
[ویرایش]
این روستا در اوایل دهۀ ۱۳۲۰ ش به منطقه‌ای آباد و پرجمعیت بدل شده و دارای ۰۰۰‘ ۴ تن جمعیت بـود.
[ویرایش]
اهالی رستم‌آباد در آن دوره به کشاورزی، باغبانی و کار در کارخانۀ مهمات‌سازی ارتش اشتغال داشتند.
[ویرایش]
از محصولات کشاورزی و باغبانی این روستا می‌توان به گندم، جو، نخود، باقلا، گیلاس، آلبالو، زردآلو، سیب، گلابی و صیفی‌جات اشاره کرد.
[ویرایش]
آب آشامیدنی و کشاورزی رستم‌آباد در آن دوره از طریق دو رشته‌قنات که یکی در رستم‌آباد بالا و دیگری در رستم‌آباد پایین قرار داشت، و همچنین
رودخانۀ دارآباد تأمین می‌شد.
[ویرایش]
۴ طایفۀ محسنیان، عرب، نوریان و رحمانیان ساکنان روستای رستم‌آباد را تشکیل می‌دادند؛
امروزه نیز برخی از خیابانهای محله‌های
فرمانیه و رستم‌آباد به نام این طایفه‌ها خوانده می‌شوند.
[ویرایش]
جمعیت رستم‌آباد در دهۀ ۱۳۳۰ ش افزایش یافت؛ چنان‌که جمعیت آن بر طبق سرشماری ۱۳۳۵ ش، ۷۱۲‘۶ تن ذکر شده است.
[ویرایش]
روستای رستم‌آباد در اواسط دهۀ ۱۳۴۰ ش، با گسترش شهر تهران، به این شهر ضمیمه گشت و از آن پس به یکی از محله‌های شمال تهران بدل شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با احداث
بزرگراه شهید صدر در تقاطع
دیباجی شمالی، رستم‌آباد بار دیگر به رستم‌آباد بالا (واقع در منطقۀ ۱) و رستم‌آباد پایین (واقع در منطقۀ ۳) تقسیم شد. بخشی از بزرگراه صدر که رستم‌آباد بالا و پایین را به وجود آورده، در گذشته میدانگاه اصلی رستم‌آباد به‌شمار می‌آمده است.
[ویرایش]
از ویژگیهای محلۀ رستم‌آباد، موقوفات وسیع آن است.
حاج علی رستم‌آبادی که هم‌اکنون مقبرۀ وی در زیرزمین خانۀ موقوفۀ امام جماعت مسجد شهید شاه‌آبادی (رستم‌آباد پایین) قرار دارد، بیشترین سهم را در احداث این موقوفات داشته است. وقف‌نامۀ حاج علی رستم‌آبادی که بر روی سنگ بزرگی حجاری شده نیـز در حـال حـاضر به‌عنوان سنـد فـرهنگی ـ تـاریخی ارزشمندی موجود است. از موقوفات دیگر این روستا می‌توان به
مسجدجامع رستم‌آباد،
مسجد حاج اسماعیل،
مسجد حاج علی، یک قطعـه گـورستـان بـه مسـاحت ۰۰۰‘۱ مـ۲، و دو قطعـه گـورستان بـه مساحت ۰۰۰‘۴ مـ۲،
مقبرۀ حاج آخوند رستم‌آبادی و یک باب مسجد به مساحت ۳۰ مـ۲ اشاره کرد. افزون بر این، دو قطعه باغ، ۷ قطعه زمین و ۵/ ۶ چاشت آب از قنات رستم‌آباد پایین، و ۳ چاشت از قنات رستم‌آباد بالا، ۳ چاشت از رود دارآباد، یک باب خانه مشتمل بر بیرونی و اندرونی و بهاربند و گاراژ و ۴ باب دکان که موقوفۀ
زینب خاتون ممه آغا ست، از دیگر موقوفه‌های رستم‌آباد به‌شمار می‌روند.
[ویرایش]
آب‌انباری که در محل حسینیۀ رستم‌آباد فعلی قرار داشته و نیز یخچالی طبیعی که به‌صورت پلکانی بوده و امروزه قرار است به
مسجدالرضا تبدیل شود، از مکانهای مهمی‌اند که از گذشته در این محله به یادگار مانده‌اند.
[ویرایش]
همچنین یکی از مجتهدان بزرگ دورۀ مشروطه، به‌نام
حاج ملامحمدعلی، معروف به حاج آخوند رستم‌آبادی (ه م) از اهالی رستم‌آباد بوده است. مقبرۀ او امروزه در نزدیکی میدان
اختیاریه بازسازی شده است.
[ویرایش]
این محله امروزه (۱۳۹۱ ش)، از شمال به محله‌های
چیذر و فرمانیه، از جنوب به
خیابان دولت، از شرق به میدان اختیاریه و
پاسداران، و از غرب به
میدان پیروز و دیباجی جنوبی منتهی می‌شود.
[ویرایش]
[ویرایش]
•
موسوی‌زاده، حسن، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «رستم آباد»، صفحه۹۱۵.
